Του Βασίλη Πανάγου – εκπαιδευτικού
Στην όχθη σου κάθομαι ποταμέ, εκεί που σπονδές στους θεούς έκαναν τα παιδιά των Λαπήθων με τις μπούκλες των μαλλιών τους. Τα ορμητικά νερά σου χτυπιούνται πάνω στις ασπριδερές πέτρες, με ασταμάτητο βογγητό. Ύστερα σχηματίζουν βαθιές γούρνες, όπου κρύβονται τα ερεβώδη μυστικά σου. Εκεί είναι καταχωνιασμένο και το αρχαίο σου όνομα.
Ω! Πορταϊκέ, να ‘σαι άραγε ο Φοίνιξ, που ο Πλήνιος μνημονεύει μαζί με τους γνωστούς ποταμούς της αρχαίας Θεσσαλίας; Ο Πούκεβιλ σε αποκάλεσε Βετέρνικο και είπε πως είσαι ο αρχαίος Φοίνικας. Το ίδιο αναφέρεται κι από τον Μελέτιο, στο γεωγραφικό του ανάγνωσμα. Η αρχαία σου ονομασία σημαίνει πορφυρός, κι αναρωτιέμαι αν αυτό έχει κάποια σχέση με τις ροδαλές παρειές των νυμφών, που λούζονται στις γάργαρες πηγές ή το καφεκόκκινο χρώμα των πλημυρισμένων σου νερών.
Το κελάρυσμα σου ακούγεται σαν το γοερό κλάμα του Φοίνικα. Ήταν βαριά η κατάρα τού Αμύντορα, πατέρα του και βασιλιά σ’ αυτά τα μέρη, να μην κρατήσει ποτέ απ’ αυτόν εγγόνια στην αγκαλιά του. Τι το ‘θελε ο νεαρός και ξελογιάστηκε με της Αφροδίτης τα καμώματα, και στο κρεβάτι πλάγιασε με την ερωμένη σκλάβα του πατέρα του; Μια στιγμή ερωτικής επιθυμίας, ξεσήκωσε θύελλες αντιζηλίας.
Έφυγε ο Φοίνικας από το πατρικό του σπίτι, θλιμμένος και ντροπιασμένος. Κι όπως ο ποιητής εξιστορεί, την προστασία γύρεψε του βασιλιά Πηλέα της Φθίας. Εκεί, έγινε ο δάσκαλος του Αχιλλέα, γιου του Πηλέα και στέφθηκε βασιλιάς στα μέρη των Δολόπων. Κι όταν ο Αχιλλέας εκστράτευσε στην Τροία, ο Φοίνικας τον ακολούθησε για να τον συντροφεύει και να τον συμβουλεύει.
Θαρρώ πως αυτός ο αρχαίος μύθος έχει ένα βαθύτερο συμβολισμό. Όταν τα αρχαία φύλα μετανάστευσαν νοτιότερα, μαζί τους πήραν και κάποια από τα αγαπημένα τους ονόματα. Στην Πελοπόννησο συναντάμε θεσσαλικά ονόματα ποταμών, όπως: Πηνειός, Πάμισος, Νέδας, Ενιπέας, κ.α. Στην Αχαΐα βρίσκουμε και το όνομα τού Φοίνικα, που σύμφωνα με τον Παυσανία διερχόταν τη χώρα του Αιγίου. Υπάρχει κι ο Φοίνικας της Μαλίδας, που περιγράφεται από τον Ηρόδοτο κοντά στην αρχαία πόλη της Ανθήλης.
Εκείνος ο μικρός ποταμός έχει τις πηγές του στο βουνό Καλλίδρομο και τα κόκκινα νερά του πέφτουν στον Ασωπό των Θερμοπυλών, όπου έγινε η περίφημη μάχη ανάμεσα στους Έλληνες και τους Πέρσες. Η περιοχή της αρχαίας Φθιώτιδας ελεγχόταν από τους Θεσσαλούς για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Συνεπώς, είναι λογικό κάποιοι να συνδέουν τον θεσσαλικό ποταμό Φοίνικα με αυτόν της Μαλίδας.
Όμως, θα ήταν άδικο να παραβλέψουμε την αναφορά τού Ηρόδοτου, για την αρχική μετακίνηση των Δωριέων από την Φθιώτιδα στην Πίνδο και την περιοχή που καλούνταν Εστιαιώτιδα (κάλυπτε τα όρια του σημερινού νομού Τρικάλων). Εύλογα, μπορεί κανείς να υποθέσει ότι μαζί τους έφεραν και το όνομα του ποταμού Φοίνικα, που -ίσως- να αποδόθηκε στον Πορταϊκό.
