Ο ΑΓΙΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΝΙΕΦΣΚΙ: Ο ΣΩΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ , 1220 – 1263 μ. Χ. (ΕΟΡΤΑΖΕΤΑΙ ΣΤΙΣ 23 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ)
Του Χριστόφορου Τριάντη/Θεολόγου, Ιστορικού
Σύσσωμο το ρωσικό έθνος θεωρεί τον Αλέξανδρο Νιέφσκι σωτήρα του και δημιουργό της ρωσικής εθνικής συνείδησης. Μέσα από την αντιμετώπιση εξωτερικών και εσωτερικών εχθρών υπήρξε ο ουσιαστικός διαμορφωτής της ρωσικής ενότητας.
Ο Αλέξανδρος Νιέφσκι στην πιο δύσκολη ιστορικά περίοδο για τη Ρωσία – αρχές και μέσα του 13ου αιώνα – κατάφερε να σώσει τον ρωσικό λαό από τους πολυάριθμους εισβολείς. Ταυτόχρονα διαφύλαξε ακέραιη την Ορθοδοξία και τον σλαβικό χαρακτήρα των Ρώσων.
Από τις αρχές του 13ου αιώνα, οι Μογγολοτάταροι της Χρυσής Ορδής βρίσκονταν στο απόγειο της δύναμής τους. Αφού υπέταξαν ανατολικά την κινεζική αυτοκρατορία, κινήθηκαν δυτικά προς την αχανή ρωσική στέπα. Ο πλούτος της ρωσικής γης δελέαζε τους εισβολείς. Οι ταταρομογγόλοι, αυτοί οι απόγονοι του Αττίλα, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα έφτασαν στα Ουράλια και υπέταξαν όλες τις ρωσικές περιοχές δυτικά των Ουραλίων, δυτικά του Βόλγα (και την Ουκρανία).
Σε κάποια στιγμή των επιδρομών τους έφτασαν μέχρι τη Βιέννη. Η Κασπία θάλασσα έγινε μια μογγολική λίμνη, ενώ η έντονη παρουσία τους στον Εύξεινο Πόντο διέκοψε εντελώς τις εμπορικές συναλλαγές ανάμεσα στους Βαράγγους και τους Bυζαντινούς. Όλα τα εναπομείναντα ρωσικά πριγκιπάτα έγιναν φόρου υποτελή στον Μογγόλο Χάνο. Οι Μογγόλοι είχαν την πρωτεύουσα τους στην πολη Σαράι, κοντά στον Βόλγα.
Ο πρώτος μεγάλος κίνδυνος για τους Ρώσους ήταν οι Τάταροι. Παρέμεναν ως απειλή για τις ελεύθερες ρωσικές περιοχές για αιώνες, μέχρι την εποχή του Ιβάν του Τρομερού ο οποίος και τους νίκησε οριστικά.
Όμως, οι Ρώσοι δεν είχαν μόνο τη μογγολική παρουσία στα ανατολικά να τους απειλεί, είχαν και πιο σκληρούς εχθρούς στα δυτικά : Σουηδούς, Γερμανούς και Λιθουανούς. Εκείνη λοιπόν, την περίοδο του ταραγμένου 13ου αιώνα, εμφανίστηκε ο Αλέξανδρος Νιέφσκι. Γεννήθηκε στο ρωσικό πριγκιπάτο του Νοβγκόροντ, στην πόλη Πέρεσλαβ. Ήταν ένας από τους γιους του ηγεμόνα της περιοχής. Όταν ανέλαβε τη διοίκηση του Νοβγκόροντ, διαπίστωσε πως ο μεγάλος κίνδυνος για τα ελεύθερα ρωσικά εδάφη έρχονταν από τα δυτικά και λιγότερο από τους Μογγόλους. Γι’ αυτό μία από τις πρώτες κινήσεις που έκανε ήταν να κρατήσει τις σχέσεις φιλίας με τους Μογγόλους και να επικεντρωθεί στην αντιμετώπιση των «δυτικών» εχθρών. Πρώτοι ήταν οι Σουηδοί.
Οι Σουηδοί που πάντα έβλεπαν τη ρωσική γη ως λάφυρο. Προετοιμάζονταν εντατικά για τη σταυροφορία εναντίον των άπιστων Ρώσων, όπως τους αποκαλούσαν. Πήραν την παπική «ευλογία» να εξοντώσουν τους Ρώσους. Επιτέθηκαν στην περιοχή της λίμνης Λαντόγκα (βόρεια του Νόβγκοροντ) και διέσχισαν με τον στόλο τους τον ποταμό Νέβα. Το βασικό τους σχέδιο ήταν να αποκτήσουν προγεφύρωμα στον ποταμό και στη συνέχεια να επιτεθούν στην πόλη. Νόβγκοροντ.
Έτσι, εξασφάλισαν τις όχθες του Νέβα και κατέλαβαν την πόλη Λαντόγκα. Έφτασε η ώρα να λάμψει το αστέρι του Αλ. Νιέφσκι. Ο Ρώσος ηγεμόνας χωρίς να χάσει χρόνο επιτέθηκε στους Σουηδούς στις όχθες του Νέβα. Οι Σουηδοί δεν είχαν καταφέρει να προχωρήσουν στο εσωτερικό λόγω των οχυρώσεων που είχε δημιουργήσει ο Νιέφσκι, προβλέποντας τη σουηδική επίθεση
. Η ρωσική αντεπίθεση ήταν αιφνιδιαστική και σφοδρή. Οι Σουηδοί συνετρίβησαν και ο στόλος τους καταστράφηκε ολοσχερώς. Αυτήν ήταν η μάχη του ποταμού Νέβα που έγινε στις 15 Ιουλίου 1240 μ. Χ.. Από την ημέρα εκείνη ο Αλέξανδρος πήρε το προσωνύμιο Νιέφσκι, που σημαίνει «από τον Νέβα». Οι σουηδικές επεκτατικές βλέψεις σταμάτησαν για πολλά χρόνια, μέχρι την εποχή του Μεγάλου Πέτρου.
Τη σκυτάλη της Σταυροφορίας πήρανε ,από τους ηττημένους Σουηδούς, οι Τεύτονες ιππότες της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Οι Τεύτονες είχαν τον καλύτερο στρατό της εποχής και οι σιδερόφραχτοι ιππότες τους ήταν ο φόβος και ο τρόμος της Ευρώπης. Είχαν καταλάβει τη Λιβονία, δηλαδή τη σημερινή Λετονία και Εσθονία και η κύρια προσπάθειά τους ήταν να καταλάβουν τα πλούσια ρωσικά εδάφη. Στην ουσία, ήθελαν να υποδουλώσουν τον ρωσικό λαό και να κάνουν τους Ρώσους σκλάβους, κάτι που δεν το είχαν καταφέρει ούτε οι Τάταροι.
Όπως οι Σουηδοί έτσι και οι κι οι Γερμανοί πήραν την ευλογία του πάπα εναντίον των απίστων Ρώσων. Επιτέθηκαν πρώτα στην πόλη του Πσκοφ. Όταν την κατέλαβαν εξόντωσαν όλο τον πληθυσμό της, χωρίς να λυπηθούν τα παιδιά και τις γυναίκες. Ετοιμάστηκαν να επιτεθούν στην πρωτεύουσα των ελεύθερων Ρώσων το Νόβγκοροντ. Ο ρωσικός λαός ξεσηκώθηκε και θορυβημένος, από τη χειρότερη εισβολή που είχε γνωρίσει, ανάγκασε τους βογιάρους να επαναφέρουν στη διοίκηση τον Αλ. Νιέφσκι. Μετά τη μάχη του Νέβα, οι βογιάροι επειδή είχαν φοβηθεί τη λαϊκή αποδοχή του Νιέφσκι, τον είχαν αναγκάσει σε παραίτηση.
Ο Αλ. Νιέφσκι αφουγκράστηκε τη φωνή του λαού και γύρισε στο Νόβγκοροντ για να οργανώσει την άμυνα. Κήρυξε παλλαϊκή επιστράτευση εναντίον των Γερμανών που έρχονταν ως καταστροφείς της πίστης και της ελευθερίας.
Ο Νιέφσκι γνώριζε ότι δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει κατά μέτωπο τους σιδερόφραχτους Γερμανούς ιππότες, ήθελε να τους παρασύρει στα παγωμένα νερά της λίμνης Πέιπους, όπου το γερμανικό ιππικό δεν θα μπορούσε να κάνει ελιγμούς. Εκεί, αφού οι Τεύτονες θα εγκλωβίζονταν, οι Ρώσοι θα τους χτυπούσαν από τα πλευρά.
Αρχηγός των Τευτόνων ιπποτών ήταν ο Χέρμαν Φον Μπουξχέβντεν, θεωρούμενος ως αήττητος. Αυτός είχε υποσχεθεί στους καθολικούς ιερωμένους που τον ακολουθούσαν ότι θα παρέδιδε τη ρωσική γη στην καθολική εκκλησία. Τα γερμανικά στρατεύματα είχαν μαζί τους και συμμαχικές δυνάμεις : Δανούς, Λιθουανούς, Εσθονούς και Ρώσους προδότες.
Η τύχη της Ρωσίας γράφτηκε στους πάγους της λίμνης Πέιπους, στις 5 Απριλίου του 1242 μ. Χ.. Ο Αλέξανδρος Νιέφσκι παρέσυρε το βαρύ ιππικό των Τευτόνων στην παγωμένη λίμνη και αφού τους εγκλώβισε, επιτέθηκε από τρεις πλευρές. Οι Γερμανοί νικήθηκαν. Όσοι προσπάθησαν να σωθούν πνίγηκαν από το βάρος των όπλων τους. Οι πάγοι της λίμνης έσπασαν και τους παρέσυραν στον βυθό της.
Η νίκη στη μάχη των πάγων εδραίωσε την ελευθερία των Ρώσων. Το έτος 1242 θεωρείται από πολλούς, ως το έτος εκκίνησης για να γίνει η Ρωσία μεγάλο έθνος. Η ρωσική ορθόδοξη εκκλησία ανακήρυξε τον Αλ. Νιέφσκι άγιο, το 1547. Η μνήμη του γιορτάζεται στις 23 Νοεμβρίου για όλους τους Ορθόδοξους. Οι Βούλγαροι έχουν αφιερώσει στον Νιέφσκι τον μεγαλύτερο ορθόδοξο ναό των Βαλκανίων, στη Σόφια.
Χαρακτηριστικό της μεγάλης τιμής που απολάμβανε ο Νιέφσκι επί Σοβιετικής Ένωσης, ήταν και το γεγονός πως η καλύτερη ταινία της σοβιετικής περιόδου θεωρείται ο «Αλ . Νιέφσκι» του Σεργκέι Αϊζενστάιν, 1938). Την ταινία είχε παραγγείλει ο ίδιος ο Στάλιν, για να τονώσει το ρωσικό φρόνημα, εν αναμονή της χιτλερικής εισβολής (1941).
