Του Χριστόφορου Τριάντη
Η διεθνής ιστοριογραφία, όταν αναφέρεται στη σωτηρία της Ευρώπης από τον ισλαμισμό, επικεντρώνεται αποκλειστικά στη μάχη του Πουατιέ, το 732 μ.Χ. (και στον νικητή των Αράβων Κάρολο Μαρτέλο). Θεωρεί ως σωτήρες του ευρωπαϊκού πολιτισμού τους Φράγκους, οι οποίοι θρυμμάτισαν τα ισλαμικά σχέδια στη Γαλλία (Πουατιέ).
Πάνω σε αυτήν τη χρονολογία (732 μ.Χ.) έχουν γραφεί χιλιάδες λέξεις και θα γραφούν κι άλλες. Φυσικά, η ακαδημαϊκή κοινότητα αδιαφορεί εντέχνως (και ατέχνως) για τη βυζαντινή συνεισφορά στη σωτηρία της Ευρώπης.
Παράλληλα, η ελληνική εκπαιδευτική κοινότητα δεν προβάλλει (αξιοπρεπώς και αξιογράφως) τη βυζαντινή αντίσταση στον ισλαμικό επεκτατισμό (έτη 717-718 μ.Χ.). Στα σχολικά βιβλία υπάρχουν λίγες μόνο γραμμές για τα γεγονότα της παραπάνω περιόδου. Επιπλέον, ο ρόλος του Λέοντα Γ’ Ίσαυρου, ως σωτήρα της Ευρώπης, παραβλέπεται και υπερτονίζεται η εμπλοκή του στην Εικονομαχία.
Τα έτη 717-718 μ.Χ., μπροστά στα τείχη της Βασιλεύουσας γράφτηκε μια από τις πιο ένδοξες σελίδες της ελληνικής και παγκόσμιας ιστορίας.Το Βυζάντιο ήταν αυτό που -πρώτο- συνέτριψε τους τζιχαντιστές της Μέσης Ανατολής. Οι βυζαντινοί Έλληνες αντιμετώπισαν τους Άραβες του Μωάμεθ και νίκησαν. Έσωσαν τον ελληνισμό και τον χριστιανισμό.
Μετά την ισλαμοποίησή τους, οι Άραβες άρχισαν τη μεγάλη πορεία τους. Κατέλαβαν (636 – 711 μ.Χ.) τεράστιες εκτάσεις σε τρεις ηπείρους (Ασία, Αφρική, Ευρώπη). Διέλυσαν μεγάλες αυτοκρατορίες, όπως η περσική, και ακρωτηρίασαν δραματικά το Βυζάντιο, στερώντας του τις πλούσιες περιοχές της Συρίας, Παλαιστίνης και Αιγύπτου. Το έτος 711 αποβιβάστηκαν στην Ισπανία, συντρίβοντας το Βησιγοτθικό βασίλειο και υποτάσσοντας όλη την ιβηρική χερσόνησο (εκτός κάποιων περιοχών στα βόρεια της Ισπανίας).
Ένα κάποιο φρένο στην κούρσα των ισλαμικών κατακτήσεων, έβαλαν οι εμφύλιες συγκρούσεις ανάμεσα στους Άραβες και ο χωρισμός τους σε σουνίτες και σιίτες. Με τους δεύτερους να ηττώνται και να υποχωρούν. Αλλά η δίψα των νεοφώτιστων για καινούργια εδάφη δεν σταμάτησε. Συστατικό της ισλαμικής πίστης ήταν η διάδοση του Ισλάμ δια του ιερού πολέμου, τζιχάντ. Όποιος δεν ασπαζόταν το Ισλάμ ειρηνικά, έπρεπε να υποταχθεί με το σπαθί, να γίνει υπόδουλος των χαλίφηδων, δηλαδή των διαδόχων του προφήτη Μωάμεθ.
Οι Άραβες είχαν πολιορκήσει την Κων/πολη για πρώτη φορά τα έτη 674 – 678 μ.Χ. επί αυτοκράτορα Κων/νου Δ’ Πωγωνάτου. Απέτυχαν, γιατί δεν ήταν κατάλληλα προετοιμασμένοι για τόσο μακρόχρονη πολιορκία, και το Βυζάντιο είχε ακόμη επαρκείς δυνάμεις και ισχυρό στόλο. Επίσης, δεν είχαν εμφανιστεί οι Βούλγαροι στον βορρά και οι Σλάβοι δεν αποτελούσαν οργανωμένη δύναμη, για να απειλήσουν την αυτοκρατορία.
Στα τέλη του 7ου αιώνα και αφού ένα δεύτερος εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στις διάφορες αραβικές φατρίες είχε τελειώσει, το χαλιφάτο των Ομεϊάδων, το πιο ισχυρό στη μέση ανατολή, με έδρα τη Συρία (Δαμασκό – Χαλέπι) αποφάσισε να καταλάβει την Κων/πολη.
Το έτος 692 μ.Χ. οι Άραβες υπέταξαν την Αρμενία και τις διάφορες ηγεμονίες του Καυκάσου. Ήθελαν αποκόψουν το Βυζάντιο από οποιαδήποτε βοήθεια εξ ανατολών.
Το έτος 712 μ.Χ. οι Ομεϊάδες άρχισαν τις επιθέσεις στο εσωτερικό της βυζαντινής Μικράς Ασίας. Μάλιστα έφταναν σε μεγάλο βάθος, νικώντας αρκετές φορές τα βυζαντινά στρατεύματα. Την άνοιξη του 716 οι Άραβες προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν τις εσωτερικές δυναστικές διαμάχες ανάμεσα στον Λέοντα και τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο. Έτσι οργάνωσαν μια μεγάλη εκστρατεία. Συγκέντρωσαν χερσαίες δυνάμεις και μεγάλο στόλο. Στόχος ήταν η Πόλη. Αρχηγός της εκστρατείας ορίστηκε ο αδελφός του χαλίφη Σουλεϊμάν, Μασλαμάς.
Την άνοιξη του 717 μ.Χ. αυτοκράτορας έγινε ο Λέων Γ΄ Ίσαυρος, αφού επικράτησε του τότε αυτοκράτορα Θεοδοσίου. Ο Λέων έδωσε αμέσως εντολή, να οργανωθεί η άμυνα εναντίον των Αράβων.
Οι τζιχαντιστές εισέβαλαν στη Μικρά Ασία και μετά από μακρά πορεία, το 717, έφτασαν μπροστά στα τείχη της Πόλης. Ο αραβικός στόλος έσπευσε προς βοήθεια των χερσαίων δυνάμεων, εισπλέοντας στον Βόσπορο. Η πολιορκία άρχισε. Ο αραβικός στρατός αριθμούσε πάνω από 100.000 άνδρες και διέθετε πολλά πλοία. Οι υπερασπιστές της Πόλης σαφώς ήταν λιγότεροι των ισλαμιστών, αλλά είχαν επικεφαλής έναν αυτοκράτορα στρατιώτη, τον Λέοντα Γ΄ Ίσαυρο.
Μία από τις πρώτες κινήσεις των βυζαντινών ήταν η αιφνιδιαστική επίθεση των ελληνικών πλοίων εναντίον του αραβικού στόλου.Το μυστικό όπλο των βυζαντινών, το περίφημο υγρό πυρ, αποτέλεσε μεγάλη έκπληξη για του ισλαμιστές. Ο αραβικός στόλος καταστράφηκε ολοσχερώς. Οι Άραβες όμως, δεν πτοήθηκαν και προετοίμασαν πολλαπλές επιθέσεις στα τείχη της πόλης. Όλες αποκρούστηκαν.
Τότε ένας δεύτερος αραβικός στόλος στάλθηκε από την Αίγυπτο, προς ενίσχυση του Μασλαμά και των στρατιωτών του. Όμως, τα πράγματα δεν εξελίχτηκαν καλά για τους πολιορκητές. Οι αρρώστιες, η πείνα κι οι επιδημίες ρήμαξαν το αραβικό στρατόπεδο. Εξάλλου, οι συχνές ενέδρες των Βυζαντινών στις αραβικές ενισχύσεις που διέσχιζαν τη Μικρά Ασία, μεγάλωναν τα προβλήματα των ισλαμιστών. Ο νέος αραβικός στόλος καταστράφηκε κι αυτός, αφού τα χριστιανικά πληρώματα αυτομόλησαν και τα πλοία κάηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν.
Στη συνέχεια της πολιορκίας οι Άραβες δέχτηκαν μεγάλη επίθεση και από τους Βουλγάρους. Υπέστησαν σημαντικές απώλειες. Έτσι οι Άραβες ηγέτες πήραν την απόφαση να εγκαταλείψουν την Πόλη, επειδή είχαν αποδεκατιστεί και κινδύνευαν με αιχμαλωσία.
Ανήμερα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στις 15 Αυγούστου του έτους 718μ.Χ., οι ισλαμοτζιχαντιστές εγκατέλειψαν την Πόλη. Παραδέχτηκαν την αποτυχία τους, η οποία τους στοίχισε -αυτά τα δύο-χρόνια- 150.000 νεκρούς. Ένα μέγεθος που φανερώνει το μεγαλείο της βυζαντινής νίκης. Η ελληνική βυζαντινή αυτοκρατορία είχε νικήσει τους ισλαμιστές, έσωσε τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και τη χριστιανική πίστη. Πέρα όμως από αυτά, απέδειξε πως ο ισλαμικός φανατισμός μπορούσε να νικηθεί.
Η μορφή του Λέοντα Ίσαυρου αναδεικνύεται σε μια από τις κορυφαίες των βυζαντινών αυτοκρατόρων και των ηγετών της ιστορίας. Η παρουσία του στα τείχη της Πόλης ήταν σωτήρια. Γύρω του συσπειρώθηκε όλος ο λαός, ο όποιος δεν δείλιασε και με οδηγό την πίστη στον Χριστό έγραψε μια χρυσή σελίδα στην παγκόσμια ιστορία. Κατά τον Κωνσταντίνο Παπαρηγόπουλο, η αποτυχία της πολιορκίας «υπήρξε μία των ευτυχέστατων στιγμών του μεσαιωνικού ημών βίου» και ο Λέων ήταν «εις των ευεργετών της ανθρωπότητας».
Η δική μας ιστοριογραφία ακολουθώντας τις ευρωπαϊκές ιστορικές σχολές ασχολείται περισσότερο με το Πουατιέ και τους Φράγκους και λιγότερο με την δεύτερη πολιορκία της Κων/πολης. Μόνο μικροαναφορές γίνονται στα σχολικά βιβλία. Όπως οι Έλληνες και η ανθρωπότητα τιμούν τη μάχη του Μαραθώνα, τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, έτσι πρέπει να τιμούν και τη νίκη μας το έτος 718, στην Πόλη. Χάρη στις θυσίες των Ελλήνων βυζαντινών σώθηκαν η Ευρώπη, η πίστη μας και ο πολιτισμός μας.
