Του Βασίλη Πανάγου
Το έθιμο του καρναβαλιού έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα. Συνδέθηκε με την τελετή των «Ανθεστηρίων» που ήταν αφιερωμένη στον Διόνυσο. Ήταν η μεγάλη γιορτή για την αναγέννηση της φύσης, τον ερχομό της άνοιξης και το ξύπνημα της γης και των νεκρών.
Βασικό γνώρισμα των διονυσιακών τελετών ήταν η μεταμφίεση με πήλινες μάσκες, η σάτιρα, και το ξέφρενο γλέντι με οινοποσία, μουσική και χορό. Με την επικράτηση του χριστιανισμού, οι απόκριες συνδέθηκαν με την περίοδο του Τριωδίου, που ξεκινά από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου και διαρκεί μέχρι το Μεγάλο Σάββατο. Η Κυριακή της Αποκριάς είναι η τελευταία ημέρα κατανάλωσης κρέατος πριν από τη μεγάλη νηστεία της Σαρακοστής. Είναι και η μέρα όπου κορυφώνονται οι εκδηλώσεις του καρναβαλιού.
Στην Πύλη οι απόκριες γιορτάζονταν με έντονο παραδοσιακό χρώμα. Κυρίαρχα στοιχεία της γιορτής ήταν το έθιμο της «συγχώρεσης», οι ατελείωτοι περίπατοι των καρναβαλιστών στους δρόμους, τα πειράγματα και το γλέντι. Πλήθος μεταμφιεσμένων κατέκλυζε τις γειτονιές και διασκέδαζε με αστείρευτο κέφι. Τα ταβερνεία και τα καφενεία της Ερμού ήταν κατάμεστα από κόσμο.
Προσέφεραν εκλεκτούς μεζέδες, τσίπουρο και κρασί. Όταν οι λαϊκοί οργανοπαίκτες άρχιζαν το τραγούδι, το κέφι άναβε με ατελείωτους χορούς. Το βράδυ, χαρούμενες φωνές και γέλια τρανταχτά αντηχούσαν στα σοκάκια της γειτονιάς. Συντροφιές μασκαράδων κτυπούσαν τις πόρτες των σπιτιών, που άνοιγαν για το κέρασμα. Το κοσμικό κέντρο «ΤΖΑΚΙ», διοργάνωνε την καθιερωμένη αποκριάτικη χοροεσπερίδα με ελληνικούς και ευρωπαϊκούς χορούς που κρατούσαν μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Ωστόσο, την παράσταση των γιορταστικών εκδηλώσεων έκλεβε η παρέλαση των καρναβαλιστών και των αρμάτων.
Οι πρώτες οργανωμένες αποκριάτικες εκδηλώσεις καταγράφονται στην Πόρτα Παζάρ το 1911, με πρωτοβουλία του νεοσύστατου συλλόγου «Ευεργετικός Σύνδεσμος Πόρτας». Το 1926, πολλές τρικαλινές οικογένειες επισκέφθηκαν την Πύλη για να γιορτάσουν την Καθαρά Δευτέρα. Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «ΘΑΡΡΟΣ», οι εκδηλώσεις έγιναν κάτω από τους ήχους ενός μουσικού συγκροτήματος «Τζαζ Μπαντ».
Το 1928, στις αποκριάτικες γιορτές πρωτοστατεί ο νεοϊδρυθείς Φιλοπρόοδος Σύλλογος «ΑΙ ΠΥΛΑΙ». Αρχές της δεκαετίας του 1950, θα ξεκινήσουν οι παρελάσεις των αρμάτων στον κεντρικό δρόμο της Ερμού, και μετά το 1963 στην οδό Αγίου Βησσαρίωνος. Το 1958, τα καρναβαλικά άρματα της Πύλης παρέλασαν στην πόλη των Τρικάλων και προσέφεραν μοναδικό θέαμα. Αρχές του 1960, οι εκδηλώσεις του Πορτινού καρναβαλιού γιγαντώνονται. Με πρωτοβουλία κάποιων πορτινών, κατασκευάζονται με μεράκι και περίσσια φαντασία εντυπωσιακά άρματα τα οποία διακωμωδούσαν θέματα της καθημερινότητας και της πολιτικής επικαιρότητας.
Την προσπάθειά τους αγκάλιαζαν οι τοπικοί σύλλογοι και ο Δήμος Πύλης. Η προετοιμασία για την ημέρα της παρέλασης ήταν διαδικασία χρονοβόρα και αρκετά δαπανηρή. Ωστόσο, το κλειδί της επιτυχίας ήταν ο εθελοντισμός, η άριστη συνεργασία και ο ζήλος να παρουσιάσουν ένα θέαμα μοναδικό, που θα προσέφερε χαρά και διασκέδαση στον κόσμο. Μάλιστα, όπως έλεγαν οι παλαιότεροι, οι διοργανωτές φιλοδοξούσαν να αναδείξουν το «Πορτινό Καρναβάλι» στο μεγαλύτερο της Θεσσαλίας, και ανταγωνιζόταν αυτό των Σοφάδων και του Τυρνάβου. Μετά το 1967, οι απαγορευτικές διατάξεις της χούντας σταμάτησαν τις καρναβαλικές παρελάσεις, αλλά οι κάτοικοι διατήρησαν το έθιμο που γινόταν σε κλίμα οικογενειακό.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, την πρωτοβουλία των αποκριάτικων εκδηλώσεων ανέλαβε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Νέων Πύλης, που διοργάνωσε με εξαιρετική επιτυχία τον «Βλάχικο Γάμο». Στις αρχές του 1980, το έθιμο της παρέλασης των αρμάτων και των μεταμφιεσμένων τμημάτων θα αναβιώσει και πάλι. Στις εκδηλώσεις πρωτοστατεί ο Πολιτιστικός Σύλλογος Πύλης με τη συμμετοχή του κόσμου να είναι πρωτοφανής. Τη δεκαετία του 1990 οι αποκριάτικες παρελάσεις διακόπηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Παρ’ όλα αυτά, το ΚΑΠΗ Πύλης διοργάνωνε την Καθαρά Δευτέρα μεγάλη γιορτή, προσφέροντας στο κοινό λαγάνες, φασολάδα, ελιές και χαλβά. Η εκδήλωση κρατούσε μέχρι αργά το απόγευμα με τραγούδια και χορούς.
Το 2023, το παραδοσιακό καρναβάλι της Πύλης αναβιώνει ξανά. Την πρωτοβουλία ανέλαβε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Πύλης, σε συνεργασία με μια επιτροπή φίλων του καρναβαλιού που συστάθηκε για τον σκοπό αυτό. Οι καρναβαλικές εκδηλώσεις του 2023, άφησαν ενθαρρυντικά μηνύματα. Το θέαμα της παρέλασης των πέντε αρμάτων και των μασκαράδων παρακολούθησαν περισσότεροι από 5.000 επισκέπτες. Το 2024 ο κεντρικός δρόμος της Πύλης μετατράπηκε σε πολύχρωμο χαλί από εκατοντάδες καρναβαλιστές κάθε ηλικίας.
Περισσότερα από 7.000 άτομα παρακολούθησαν την παρέλαση των επτά αρμάτων και των πεζοπόρων τμημάτων. Το θέαμα ήταν πρωτόγνωρο και θύμισε παλιές καλές εποχές. Την Κυριακή 2 Μαρτίου 2025 και ώρα 5 το απόγευμα, το «Πορτινό Καρναβάλι» θα παρελάσει και πάλι με 9 εντυπωσιακά άρματα, συνοδευόμενα από μασκοφορεμένα τμήματα μεταμφιεσμένων. Η προσέλευση των επισκεπτών προβλέπεται να ξεπεράσει κάθε προηγούμενο.
Το καρναβάλι της Πύλης αποτελεί έκφραση δημιουργίας, διασκέδασης και χαράς. Είναι στοιχείο της πολιτισμικής κληρονομιάς και με μακρά παράδοση που άντεξε στον χρόνο. Ανέκτησε την παλιά του αίγλη και προσελκύει κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες. Αγκαλιάστηκε από την τοπική κοινωνία και καθιερώνεται πλέον ως θεσμός. Στηρίζεται από τον εμπορικό και επαγγελματικό κόσμο, τους συλλόγους, τους φορείς, τα σχολεία, τους κατοίκους της Κωμόπολης, τον δήμο και την περιφέρεια. Φιλοδοξεί να μεγαλώσει και να εμπλουτιστεί με ποικίλες εκδηλώσεις και δρώμενα, που θα αναβιώνουν τα αποκριάτικα ήθη και έθιμα του τόπου μας.
