Νέα Ανάλυση από τη διαΝέοσις: Ο Αγροτικός Τομέας στην Ελλάδα

Η ανάλυση, την οποία υπογράφουν η διευθύντρια ερευνών του οργανισμού, Δρ. Φαίη Μακαντάση, και ο Research Analyst, Ηλίας Βαλεντής, επιχειρεί, αφενός να εντοπίσει τις ακριβείς εστίες των προβλημάτων – χρόνιων, όπως η χαμηλή εκπαίδευση των αγροτών, αλλά και έκτακτων, όπως η κλιματική αλλαγή και ο πληθωρισμός. Αφετέρου, καταλήγει σε κατευθύνσεις πολιτικής.

1. Μικρές και κατακερματισμένες αγροτικές εκτάσεις

5,3 εκτάρια είναι η μέση χρησιμοποιούμενη έκταση των ελληνικών αγροτικών μονάδων, λιγότερο από το 1/3 της αντίστοιχης μέσης έκτασης στην ΕΕ (17,1 εκτάρια).

Επιπτώσεις: Η πολύ μικρή μέση έκταση περιορίζει τα οφέλη που προκύπτουν από τον σταδιακό εκσυγχρονισμό του εξοπλισμού και των εγκαταστάσεων ανά αγροτική εκμετάλλευση.

2. Μεγάλη ηλικία των αγροτών

• 65% των Ελλήνων αγροτών είναι τουλάχιστον 55 ετών (μ.ό. ΕΕ: 68%)
• 37,1% των αγροτών είναι τουλάχιστον 65 ετών (μ.ό. ΕΕ: 33,2%). Στην Αυστρία, τη χώρα με τους νεότερους αγρότες στην ΕΕ, μόνο 7% των αγροτών είναι άνω των 65 ετών.
• Μόνο 23,9% των Ελλήνων αγροτών είναι έως 39 ετών, δηλαδή 6 ποσοστιαίες μονάδες λιγότερο από το 2008.
• Η Ελλάδα έρχεται έβδομη κατά σειρά, μεταξύ των 27 της ΕΕ, όσον αφορά τη γήρανση των αγροτών.
• 200.000 αγρότες ηλικίας άνω των 65 ετών το 2020 πρέπει να αναπληρωθούν άμεσα.
• 150.000 αγρότες ηλικίας 55-64 ετών το 2020 πρέπει να αναπληρωθούν την επόμενη δεκαετία.

Επιπτώσεις: Η μεγάλη ηλικία των αγροτών, σε συνδυασμό με το χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο, δυσχεραίνει την παρακολούθηση, την κατανόηση και την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών.

3. Ελλιπής εκπαίδευση

• Η μεγάλη πλειοψηφία (94%) των Ελλήνων αγροτών έχουν μόνο πρακτική εμπειρία και κανενός είδους αγροτική εκπαίδευση (μ.ό. ΕΕ: 72,4%).
• 5,2% των Ελλήνων αγροτών έχoυν βασική εκπαίδευση, ποσοστό μικρότερο από το 1/3 του ευρωπαϊκού μέσου όρου (17,5%).
• Λιγότερο από 1% των Ελλήνων αγροτών έχουν πλήρη αγροτική εκπαίδευση, ποσοστό περισσότερο από 10 φορές μικρότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (10,2%).
• 88,3% της ελληνικής αγροτικής γης είναι στα χέρια διαχειριστών χωρίς καμία εκπαίδευση. Οι αγρότες με πλήρη εκπαίδευση διαχειρίζονται μόλις το 1,5% της γης.

Επιπτώσεις: Το χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο εμποδίζει τη στροφή των αγροτών προς νέες δραστηριότητες, όταν η τρέχουσα παρουσιάζει προβλήματα.

4. Εξοπλισμός και νέες τεχνολογίες

• Η οικονομική κρίση περιόρισε σημαντικά τις επενδυτικές δυνατότητες του αγροτικού τομέα. Σε μια εποχή ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων, υπάρχει σημαντική υστέρηση στην ανάπτυξη νέων υποδομών και στην υιοθέτηση νέων τεχνολογιών στον ελληνικό ΑΤ.
• Η μικρή κλίμακα και ο κατακερματισμός των αγροτικών εκμεταλλεύσεων καθιστά ασύμφορες τις επενδύσεις σε εξοπλισμό και νέες τεχνολογίες.

5. Αύξηση του κόστους παραγωγής

Ο υψηλός πληθωρισμός των τελευταίων ετών επηρέασε σημαντικά το κόστος της αγροτικής παραγωγής. Στο διάστημα 2019-2023 αυξήθηκαν σημαντικά οι τιμές:

• στην ενέργεια (+29%)
• στα λιπάσματα (+72%)
• στις ζωοτροφές (+39%)

6. Κλιματική αλλαγή και διαχείριση του νερού

Η μείωση των βροχοπτώσεων και της υγρασίας στο έδαφος, η αύξηση της ξηρασίας και των καυσώνων, και οι υπόλοιπες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής θα επηρεάσουν την αγροτική παραγωγή.

Θετικές επιπτώσεις:

• Επιμήκυνση της βλαστικής περιόδου για πολλές καλλιέργειες.
• Βελτίωση των συνθηκών σε κάποιες περιοχές για συγκεκριμένες καλλιέργειες (π.χ. βαμβάκι, αμπέλια).
• Σημαντική μείωση του κινδύνου καταστροφής καλλιεργειών από παγετό.

Αρνητικές επιπτώσεις:

• Αυξημένος κίνδυνος καταστροφών από ακραία καιρικά φαινόμενα (ειδικά για τη Θεσσαλία και την Κεντρική Μακεδονία).
• Κίνδυνοι για την παραγωγή της ελιάς και των σιτηρών.
• Πίεση στον τομέα της κτηνοτροφίας, λόγω μειωμένης απόδοσης στις καλλιέργειες ζωοτροφών, σε συνδυασμό με τις απαιτήσεις για μεγαλύτερη κατανάλωση ύδατος.

Προτάσεις πολιτικής