“ H Γεωγραφία θέτει όρια στους ηγέτες όλου του κόσμου. Πράγματι, για να κατανοήσουμε τις διεθνείς εξελίξεις χρειάζεται να κατανοήσουμε τον άνθρωπο, τις ιδέες και τα κινήματα… Αλλά αν δεν γνωρίζουμε γεωγραφία, τότε δεν πρόκειται να έχουμε ολοκληρωμένη εικόνα..” («Αιχμάλωτοι της Γεωγραφίας»,Tim Marshall).
*Σήμερα η Γάζα, χθες το Ναγκόρνο Καραμπάχ, αύριο; Αρμένιοι και Παλαιστίνιοι οι συνήθεις ανέστιοι και θύματα της λογικής της δύναμης.
“Η Δημοκρατία του Αρτσάχ (Ναγκόρνο Καραμπάχ) θα πάψει να υπάρχει από την 1η Ιανουαρίου 2024”.
Κάπως έτσι γράφεται το τέλος μιας περιοχής και μιας πατρίδας. Το διάταγμα που ισοδυναμεί με παράδοση της αποσχισθείσας περιοχής (Ναγκόρνο Καραμπάχ), του θύλακα των Αρμενίων που βρίσκεται στο κράτος του Αζερμπαϊτζάν, με απλό αλλά και ωμό τρόπο επιβάλλει μία άλλη πραγματικότητα για τους 120.000 Αρμένιους που αποτελούν και την συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού των κατοίκων αυτής της γεωγραφικής περιοχής.
Οι Αζέροι ανάγκασαν την δημοκρατία του Αρτσάχ (Ναγκόρνο Καραμπάχ) να υπογράψει το διάταγμα της αυτοδιάλυσής της. Άλλοι αυτό το είπαν προδοσία και άλλοι μία παράπλευρη συνέπεια των οικονομικών συμφερόντων της περιοχής. Φαίνεται πως οι ανάγκες των δυτικών χωρών της Ευρώπης για ενέργεια μέτρησαν περισσότερο από την αξία 120.000 αρμένικων ψυχών.
Η γλώσσα των οικονομικών συμφερόντων και της διπλωματίας είναι πάντα ουδέτερη και ψυχρή. Το συναίσθημα και οι ανθρώπινες ψυχές, το δίκαιο και η ηθική απουσιάζουν μπροστά στη δύναμη του ισχυρού και στο νόμο της αναγκαιότητας που επιβάλλεται από τις εκάστοτε περιστάσεις και σκοπιμότητες. Η επίκληση του διεθνούς δικαίου και του σεβασμού στα ανθρώπινα δικαιώματα υποκρύπτει μία απέραντη υποκρισία όταν χιλιάδες άνθρωποι αναγκάζονται – εκόντες, άκοντες – να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές τους εστίες.
Πώς να απαντήσεις, όμως, στα απορημένα μάτια και στο φοβισμένο βλέμμα χιλιάδων παιδιών που ζουν τις συνέπειες της εθνοκάθαρσης, χωρίς να γνωρίζουν το περιεχόμενο της έννοιας. Ούτε μπορεί να καθησυχάσει κάποιος τα τρομαγμένα παιδιά παρηγορώντας τα πως στη Μητέρα-Πατρίδα, την Αρμενία, θα ζήσουν με μεγαλύτερη ασφάλεια. Πώς να τους πείσεις ότι είναι αναγκαίο να ξεχάσουν την παλιά τους πατρίδα, το γενέθλιο τόπο, και να αποδεχτούν με ελπίδα τη νέα πραγματικότητα;
Ποια εξήγηση και ποιον παρηγορητικό λόγο θα μπορούσε να διατυπώσει κάποιος στα παιδιά του Ναγκόρνο Καραμπάχ πως η εκδίωξή τους από το γενέθλιο τόπο ήταν μία πράξη συμβατή με το δίκαιο, την ηθική και την ανθρωπιά; H αμηχανία του βλέμματος, η άγνοια για τα συντελούμενα, ο φόβος-τρόμος από το άγνωστο και η απόγνωση μπροστά στον ξεριζωμό επωάζουν ένα μεγάλο και ηχηρό συνάμα «Γιατί πάλι;”.
Πώς να πείσεις το παιδικό μυαλό που επίμονα αναζητά μία πειστική απάντηση, τόσο από τους ηγέτες του όσο κι από τους διεθνείς οργανισμούς, για την σκοπιμότητα και την αναγκαιότητα του ξεριζωμού των Αρμενίων από την Πατρίδα τους; Πώς να τους εξηγήσεις ότι οι συνεχείς – σε ιστορικό χρόνο – διώξεις, γενοκτονίες και εθνοκαθάρσεις των Αρμενίων δεν αποτελούν φυσικό νόμο, αλλά είναι έργο ανθρώπων;
Ένας Αρμένιος πρόσφυγας από το Ναγκόρνο Καραμπάχ, διωγμένος και πικραμένος, εξομολογείται με λόγια που συγκινούν και διδάσκουν :
«Σκέφτηκα να βάλω φωτιά να κάψω το σπίτι μου, μα δεν μου πήγε η καρδιά-έπλυνα τα πιάτα, τα τακτοποίησα στα ράφια, σα να περίμενα επισκέπτες…Φέτος είναι πολύ καλή σοδειά των χουρμάδων. Θα τους φάνε οι Τούρκοι. Τους άφησα ένα γράμμα, τους έγραψα πως σ’ αυτό το σπίτι ζούσαν έντιμοι άνθρωποι, που τα έβγαζαν πέρα με τον ιδρώτα του προσώπου τους, να το κρατάνε καθαρό. Τους παρακάλεσα να ποτίζουν τα λουλούδια»
Αλλά και τι να απαντήσεις στην ηγεσία του Αζερμπαϊτζάν και στην επιθεώρηση Countercurrents που μιλούν για «εθελουσία έξοδο» και για «Μαζική Μετανάστευση»; Ένα έγκλημα βαπτίζεται ως «μετακίνηση και μετακόμιση» κι έτσι απoενοχοποιούνται οι ένοχοι.
Πόσα όνειρα, πόσες διαψεύσεις και πόσες λαχτάρες μπορούν να χωρέσουν σε μία καρότσα ενός αυτοκινήτου που μαζί με εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες άλλα αυτοκίνητα συνθέτουν το κομβόι της σύγχρονης προσφυγιάς σε μία γωνιά της Ευρώπης;
Οι εκδιωγμένοι Αρμένιοι από το Ναγκόρνο Καραμπάχ ίσως να μην γνωρίζουν ή και να μην θέλουν να γνωρίζουν το νομικό καθεστώς που διέπει την ύπαρξη ενός κράτους σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο (Τόπος, Λαός, Εξουσία). Ούτε θέλουν να γνωρίζουν την ιδιαιτερότητα του Ναγκόρνο Καραμπάχ που λειτουργούσε ως θύλακας Αρμενίων μέσα σε άλλο κράτος (Αζερμπαϊτζάν). Αυτήν την ιδιαιτερότητα κάποιοι άλλοι την αποφάσισαν και την επέβαλαν.
Τελικά η κατάρρευση της πάλαι ποτέ κραταιάς Σοβιετικής Ένωσης προκάλεσε πολλές τερατογενέσεις που σήμερα αποτελούν χαίνουσες πληγές για την ηθική και τον ανθρωπισμό της Ευρώπης (Ουκρανία…).
Μία από τις πολλές πληγές είναι και τα ασαφή όρια της έννοιας «Πατρίδα» και το δικαίωμα κάθε ανθρώπου σε αυτόν τον κόσμο να έχει και να θεωρεί ως Πατρίδα του τον τόπο που γεννήθηκε, μεγάλωσε, ονειρεύτηκε και θα ήθελε να ζει στο υπόλοιπο της ζωής του. Φαίνεται, ωστόσο, πως αυτό το αυτονόητο δικαίωμα για κάποιους ισχυρούς και οπαδούς του αναθεωρητισμού δεν είναι και τόσο αυτονόητο. . Με περίσσιο κυνισμό προβάλλουν εμφαντικά το λατινικό: «Ubi bene, ibi patria» (Όπου καλά, εκεί πατρίδα).
Το Αζερμπαϊτζάν υποκριτικά δηλώνει πως η φυγή των Αρμενίων του Ναγκόρνο Καραμπάχ συνιστά μία δική τους ελεύθερη απόφαση και τους καλεί, όσοι το επιθυμούν να μείνουν στα σπίτια τους χωρίς καμία επίπτωση. Φαίνεται πως γνωρίζουν πολύ καλά την τεχνική των Ρωμαίων που εμφανιζόταν ως ευεργέτες και σωτήρες τη στιγμή που κατέστρεφαν.
«Ubi solitudinem faciunt, pacem appellant» ( Όπου δημιουργούν έρημο, εκεί λένε ότι έδωσαν ειρήνη / τη δημιουργία της ερήμου την καλούν ειρήνη)
H Ρωσία ως φίλη χώρα της Αρμενίας, προστάτιδα δύναμη και εγγυήτρια της ειρήνης στην περιοχή αυτή εθελοτυφλεί, κωφεύει και σιωπά. Για άλλη μία φορά τα γεωστρατηγικά συμφέροντα συνιστούν την απόλυτη προτεραιότητα ενός κράτους.
Η Ευρώπη εγκλωβισμένη κι αυτή στα δικά της συμφέροντα και στην ανάγκη προμήθειας φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν εξαντλείται σε νουθεσίες που θυμίζουν κατηχητικό σχολείο. Εν τω μεταξύ στις διαδηλώσεις των Αρμενίων κατά της «σιωπής» της ΕΕ κάποιο πλακάτ έγραφε «Ξεπουλήσατε 2000 χρόνια αρμενικού πολιτισμού για αζέρικο αέριο».
Η Τουρκία εκμεταλλεύεται κάθε γεγονός της περιοχής – αν δεν τα προκαλεί – παρέχει υποστήριξη στη φίλη χώρα, το Αζερμπαϊτζάν με την επίκληση του εθνικού της δόγματος «Δύο κράτη, ένα έθνος».
Ο ΟΗΕ ωσεί παρών κατά την πάγια τακτική του υπόσχεται την αποστολή επιτροπής για να διαπιστώσει αν παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα των Αρμενίων του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Φαίνεται πως τα καραβάνια των προσφύγων και τα θλιμμένα βλέμματα των παιδιών δεν φτάνουν ως εικόνα στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ.
Η Εκκλησία σε διεθνές επίπεδο ενδιαφέρεται για την επιτυχία της «Οικουμενικής Ολονυκτίας Προσευχής» στο Βατικανό. Αλήθεια πιστεύουν πως ο κόσμος μας θα γίνει καλύτερος με τέτοιες προσευχές; H Ειρήνη θα ενισχυθεί και η ανθρωπιά των Ηγετών θα ξεχειλίσει από τέτοιες εκδηλώσεις;
H Ελλάδα ανάμεσα στις συμπληγάδες της Ε.Ε και των διεθνών συσχετισμών αδυνατεί να αρθρώσει μία φωνή Ειρήνης, Ανθρωπιάς και Συμπάθειας στους δοκιμαζόμενους Αρμενίους. Ομοιοπαθής η χώρα μας από ανάλογες εθνοκαθάρσεις και γενοκτονίες θα πρέπει να είναι περισσότερο ευαίσθητη και καταγγελτική σε τέτοια γεγονότα.
Και να μην ξεχνάμε πως έχουμε ως εκκρεμότητα το Κυπριακό και τις συχνές αναφορές της Τουρκίας στην «Τουρκική Μειονότητα» της Θράκης.
Προσέχουμε για να έχουμε…
Μπορεί να φαίνεται μοιρολατρικό, τόσο για τους Αρμένιους όσο και τη χώρα μας, αλλά είναι μία σκληρή αλήθεια. «Είμαστε Αιχμάλωτοι της Γεωγραφίας». Όπως εύστοχα σημειώνει στο ομώνυμο βιβλίο του ο Tim Marshall:
“Η Γη που πατάμε ανέκαθεν μας καθόριζε. Καθόριζε τους πολέμους, την ισχύ, την πολιτική και την κοινωνική εξέλιξη των λαών που τώρα έχουν καταλάβει σχεδόν κάθε γωνιά του πλανήτη”.
