Ακολουθεί μια σύντομη παρουσίαση των βασικών ευρημάτων της μελέτης.
Ανεξάρτητες Αρχές στην Ελλάδα
Ιστορία
- Εμφανίζονται με την ίδρυση του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) ως «ανεξάρτητου οργάνου» το 1989. Ακολούθησαν η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ), το Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού (ΑΣΕΠ) και η Επιτροπή Ανταγωνισμού.
- Το 2001, στο πλαίσιο της συνταγματικής αναθεώρησης, 5 Ανεξάρτητες Αρχές κατοχυρώθηκαν συνταγματικά με το άρθρο 101Α: το ΕΣΡ, το ΑΣΕΠ, η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, ο Συνήγορος του Πολίτη και η Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών.
Λειτουργία
Οι ερευνητές καταγράφουν 26 ενεργές Ανεξάρτητες Αρχές. Τις ταξινομούν σε 4 κατηγορίες, ανάλογα με τη λειτουργία τους.
- Αρχές ρυθμίζουν οικονομικές αγορές, π.χ. ρυθμιστικές Αρχές ενέργειας, αποβλήτων και υδάτων (ΡΑΑΕΥ), σιδηροδρόμων (ΡΑΣ) και λιμένων (ΡΑΛ)
- Αρχές για την προστασία των δικαιωμάτων, όπως η ΑΔΑΕ, ο Συνήγορος του Πολίτη, ο Συνήγορος του Καταναλωτή και η Επιθεώρηση Εργασίας
- Αρχές που αφορούν την εποπτεία της δημόσιας διοίκησης (π.χ. ΑΣΕΠ ή Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο)
- Αρχές που δεν εμπίπτουν στις παραπάνω δραστηριότητες, όπως η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) ή η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ)
Αρμοδιότητές
Ανάλογα με την εκάστοτε Αρχή και το αντικείμενό της, υπάρχει σημαντική ποικιλία στη δραστηριότητα. Οι Ανεξάρτητες Αρχές μπορούν να:
- Χορηγούν ή ανακαλούν άδειες
- Εκδίδουν ρυθμίσεις ή οδηγίες
- Επιβάλλουν κυρώσεις
- Γνωμοδότην
- Διαπραγματεύονται ή επιλύουν διαφορές
- Συμμετέχουν σε διεθνή δίκτυα
Σκοπιμότητα
- Διασφάλιση της προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων, π.χ. το απόρρητο του ιδιωτικού βίου.
- «Θεσμικά αντίβαρα» σε παραδοσιακές δομές του κράτους, οι οποίες έχουν ως σκοπό να ελέγχουν με αμερόληπτο και αξιόπιστο τρόπο.
- Αποτελούν καταρτισμένους, τεχνικούς φορείς, οι οποίοι ρυθμίζουν αγορές, συνήθως κοινής ωφέλειας, όπως είναι η ενέργεια, οι μεταφορές ή οι τηλεπικοινωνίες.
- Συμμόρφωση με οδηγίες της ΕΕ.
Εγγυήσεις
Οι Ανεξάρτητες Αρχές λειτουργούν ανεξάρτητα από την εκτελεστική εξουσία. Μεταξύ άλλων, οι εγγυήσεις τους περιλαμβάνουν:
- Θητεία μελών ορισμένης διάρκειας χωρίς δυνατότητα ανάκλησης
- Ειδική διαδικασία επιλογής των μελών
- Ύπαρξη ασυμβίβαστων ιδιοτήτων
- Απουσία ελέγχου από κυβερνητικά όργανα ή άλλες διοικητικές αρχές
- Δυνατότητα αυτοτελών παραστάσεων σε δίκες
- Οικονομική ανεξαρτησία, όπως αυτή αποτυπώνεται από την έκταση οικονομικού ελέγχου και τον ίδιο προϋπολογισμό κάθε Αρχής
Προκλήσεις
- Διαφύλαξη της ανεξαρτησίας
- Δημοκρατική νομιμοποίηση
- Αποτελεσματικότητα της δράσης τους
- Διαφάνεια και επάρκεια των πόρων
- Νέες τεχνολογικές, οικονομικές ή περιβαλλοντικές προκλήσεις σχετικές με τη δραστηριότητά τους, π.χ. τεχνητή νοημοσύνη και προσωπικά δεδομένα
Οικονομικές Ανεξάρτητες Αρχές
Η έρευνα εστιάζει στις 8 Αρχές που σχετίζονται άμεσα με την οικονομία, δηλαδή είτε ρυθμίζουν συγκεκριμένες αγορές είτε μπορούν να παρέμβουν συνολικά στην αγορά:
- Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ)
- Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών & Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ)
- Επιτροπή Ανταγωνισμού
- Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας & Υδάτων (ΡΑΑΕΥ)
- Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ)
- Αρχή Πολιτικής Αεροπορίας (ΑΠΑ)
- Ρυθμιστική Αρχή Λιμένων (ΡΑΛ)
- Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων (ΕΕΕΠ)
Διακυβέρνηση
- Ανομοιογένεια στον τρόπο επιλογής μελών.
- Συμμετοχή της Βουλής στην επιλογή μελών, έστω με γνωμοδότηση.
- Έκπτωση των μελών σε περίπτωση καταδικαστικής απόφασης.
- Οι ίδιοι πόροι είναι θεσμοθετημένοι για όλες τις οικονομικές Αρχές.
- Ανομοιογένεια στην επιρροή της εκτελεστικής εξουσίας, ειδικά όταν οι ίδιοι πόροι δεν επαρκούν.
- Κατάθεση έκθεσης έκθεσης πεπραγμένων στη Βουλή.
- Ανομοιογένεια στον τρόπο διακυβέρνησης και χρηματοδότησης.
- Υπάρχουν αρκετά περιθώρια ενίσχυσης της συμβολής τους στη βελτίωση των αντιστοιχιών αγορών.
Η διακυβέρνηση των Ανεξάρτητων Αρχών συγκριτικά με άλλες χώρες |