Μαθήματα πολιτικού ήθους από την πολιτική ιστορία
Μπορεί τη σημερινή εποχή να κυριαρχεί αρνητική άποψη για τους καλοβολεμένους πολιτικούς , ωστόσο υπήρχαν (πολύ παλιά) ακόμη και πρωθυπουργοί που πέθαναν πάμφτωχοι, είτε γιατί χάρισαν την περιουσία τους είτε γιατί επέλεξαν σε όλη τους τη ζωή ένα λιτό τρόπο διαβίωσης.
Ιωάννης Καποδίστριας
Από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα ο Ιωάννης Καποδίστριας, με τον πρώτο κυβερνήτη της χώρας να κάνει λιτή ζωή, παρότι ήταν εύπορος, όπως αναφέρει σε σχετικό αφιέρωμα η εφημερίδα «Ελεύθερος Τύπος». Μάλιστα, μοίρασε αρκετή από την περιουσία του στις ανάγκες του κράτους και των συμπολιτών του, ενώ αρνήθηκε να λαμβάνει το μισθό του κυβερνήτη, δηλώνοντας ότι τα ιδιαίτερα εισοδήματά του αρκούν για να ζήσει.
Άλλωστε ήδη από όταν ήταν υπουργός εξωτερικών της Ρωσίας και με-σουρανούσε στην ευρωπαϊκή και διεθνή διπλωματία , έστελνε συνεχώς στην αγωνιζόμενη Ελλάδα πολεμοφόδια και τρόφιμα και σπούδαζε με δικές του δαπάνες πολλούς Ελληνόπαιδες στα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Ακόμα και πριν επιστρέψει στην Ελλάδα, κατοικούσε «δύο πτωχικά δω-μάτια, είχε μόνο μια άμαξα και έναν υπηρέτη».
Κι όταν όλοι των ρωτού-σαν πως μπορούσε, απαντούσε: « Όταν αφού εκτύπησα πρώτον τας θύ-ρας των μεγάρων των πλουσίων ηναγκάσθην να κτυπήσω και τας θύρας των πτωχών, ζητώντας τον οβολόν τους προκειμένου να στείλω τρόφιμα και πολεμοφόδια εις τον αγωνιζόμενον ελληνικόν λαόν, έπρεπε να ημπο-ρώ να τους λέγω : Έδωσα πρώτος εγώ τα πάντα. Κανόνισα να μη εξο-δεύσω δια τον εαυτόν μου και δια τον υπηρέτης μου περισσότερα από 60 φράγκα τον μήνα. Όλον τον άλλον μισθόν μου τον στέλνω στην Ελλάδα ».
Ανδρέας Λόντος
Ο εκ των πρωταγωνιστών της επανάστασης του 1821 Ανδρέας Λόντος, πρώην μεγαλοκτηματίας έδωσε στον εθνικό αγώνα μεγάλο τμήμα της περιουσίας του. Έφτασε στη θέση του υπουργού Εσωτερικών και μοίρασε τα χρήματά του και τη σύνταξη που λάμβανε ως στρατηγός σε πρώην συναγωνιστές του. Τα τελευταία του χρόνια ζούσε πάμφτωχος, ξεπουλώντας τα τελευταία του υπάρχοντα , ενώ το 1846 αυτοκτόνησε.
Ζηνόβιος Βάλβης
Ως αρχή την λιτότητα είχε υιοθετήσει και ο νομομαθής πολιτικός από το Μεσολόγγι, Ζηνόβιος Βάλβης, ο οποίος διετέλεσε δύο φορές πρωθυ-πουργός της Ελλάδας. Ο Βάλβης συνήθιζε να ντύνεται με βαριά κάπα τσοπάνου αντί των επίσημων κουστουμιών ενώ λέγεται ότι περιφρονού-σε τα ρουσφέτια σε μεγάλο βαθμό. Έφυγε από την ζωή πάμπτωχος το 1872 , κηδεύτηκε δε δημόσια δαπάνη . «…Έξη λιτότατα, μη στέρφνων, ούτε άμαξαν να μεταχειρίζεται. Η κοινωνία των Αθηνών δεν ενεθυμήθη καν το γέροντα Βάλβην , ούτε κατεδέχθη να μάθει εάν ούτος και η πολύ-μελής αυτού οικογένεια είχον τον επιούσιον άρτον. Απέθανε πτωχότατος και πενέστατο Η χήρα αυτή αυτού, μόνη θυγατήρ του πρωτίστου των αγωνιστών και ήρωος εκ της πόλεως Μεσολογγίου του αειμνήστου Αθανασίου Κότσικα , μετά 6 αγάμων θυγατέρων μένει εν παντελεί στε-ρήσει και απεγνωσμένη απορία » αναφέρει η εφημερίδα της εποχής Αιών.
Επαμεινώντας Δεληγιώργης
Το ίδιο φτωχός έφυγε από τη ζωή το 1879 ο εξάκις πρωθυπουργός Επαμεινώντας Δεληγιώργης. Την επόμενη της κηδείας του η Πολι-τεία χορήγησε στην οικογένειά του σύνταξη 500 δραχμών το μήνα, για να μην πεινάσουν τα παιδιά του.
Ακόμα και ο πολιτικός του αντίπαλος Θρασύβουλος Ζαϊμης παραδέ-χτηκε ότι «… φέρων ως υπέρτιμον δι αυτόν παράσημος την πενίαν εν η εγκατέλειψε σύζυγον και εξ τρυφερά τέκνα ».
- Χαρίλαος Τρικούπης
Φτωχότερος από ότι μπήκε στην πολιτική έφυγε και ο επτάκις πρω-θυπουργός Χαρίλαος Τρικούπης. Είχε αναγκαστεί να πουλήσει σχε-δόν ολόκληρη την πατρική του περιουσία, ενώ τα τελευταία χρόνια της ζωής του έμενε σε νοικιασμένο σπίτι. ενώ κατά την διάρκεια της πολιτικής του καριέρας φαίνεται πως πούλησε και μεγάλο μέρος της περιουσίας του.
Πολέμιος του ρουσφετιού, ο Τρικούπης προσπάθησε να το περιορίσει με νομοθετικά μέτρα…. Στην πρώτη μακροχρόνια θητεία του 1882-1995, ο Χαρίλαος Τρικούπης θέσπισε περιορισμούς στις μεταθέσεις και στις απολύσεις των δημοσίων υπαλλήλων… ώστε να απελευθερώσει τόσο αυτούς , όσο και τη δημόσια διοίκηση από τις κάθε λογής κομ-ματικές επεμβάσεις.
Γεώργιος Καφαντάρης
Ανάλογη στάση κράτησε και ο Γεώργιος Καφαντάρης, ο οποίος διετέλεσε πρωθυπουργός το 1924. Όταν μάλιστα πληροφορήθηκε ότι κάποιος πολιτικός μηχανικός θέλησε να του παραχωρήσει δωρεάν κάποιο σπίτι για να μείνει, καθώς γνώριζε τα οικονομικά και προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε, αρνήθηκε κατηγορηματικά, δηλώνοντας « πού ξέρω τι αξιώσεις θα προβάλει και τι θέματα θα έχει να επιλύσει για να προτείνει τέτοιο πράγμα ». Χρειάστηκε να κάνει συμβολαιογραφικό έγγραφο ο πολιτικός μηχανικός, στο οποίο δήλωνε ρητά ότι δεν θα προβάλει καμία αξίωση, για να γίνει τελικά δεκτή η δωρεά του.
«Αι παλαιαί κυβερνήσεις υπό το πρόσχημα, ότι το κεφάλαιον έχει ανάγ-κην ιδιαιτέρων περιποιήσεων, διά να μη φυγαδευθή, ουδέποτε εσκέφθη-σαν την προστασίαν της εργατικής τάξεως. Και το μεν κεφάλαιον δεν εφυγαδεύθη […]. Εφυγαδεύθησαν όμως αι εργατικαί χείρες, που αποτε-λούν την δύναμιν και την ισχύν του τόπου, όχι μόνον την οικονομικήν, αλλά και την εθνικήν » δήλωνε κατά την αγόρευσή του στη Βουλή, το 1914, ως εισηγητής του προϋπολογισμού.
Νικόλαος Πλαστήρας
Τελευταίο ηχηρό παράδειγμα απόλυτης ταύτισης πολιτικού λόγου και προσωπικής ηθικής ακεραιότητας αποτέλεσε ο Νικόλαος Πλαστήρας , ένας ακόμα πολιτικός που έμεινε στην ιστορία ως φτωχός πρωθυπουρ-γός. Ο μαύρος καβαλάρης των βαλκανικών πολέμων και της μικρασια-τικής εκστρατείας, διατήρησε το λιτό και δωρικό τρόπο ζωής του ακό-μα έφτασε στο ανώτερο αξίωμα του αρχηγού του κράτους.
Απαγόρευε στους συγγενείς του να χρησιμοποιούν το όνομά του για δικό τους , όφελος έμενε στο νοίκι , υποχρέωσε τον αδερφό του να πα-ραιτηθεί από την εταιρεία ΦΙΞ όταν παρακούοντας την εντολή του πήρε τη θέση κοινοποιώντας την συγγένειά του, όπως αναφέρει ο πιστός του φίλος Ανδρέας Ιωσήφ , ενώ αρνήθηκε να βάλει τηλέφωνο φωνάζοντας «Μα τι λέτε; Η Ελλάδα πένεται και εμένα θα μου βάλετε τηλέφωνο;». Μάλιστα, είχε επιστρέψει ένα χρυσό στυλό που του είχε στείλει ο εκ-δότης Δημήτρης Λαμπράκης . Το φαγητό του τις περισσότερες φορές αποτελούνταν από ψωμί, ελιές και λίγη φέτα αφού όπως έλεγε «δεν σκά-βω για να καλοτρώγω .
Ενδεικτικό περιστατικό της αντίληψης του για λιτό βίο περιγράφει και ο δημοσιογράφος Βάσος Τσιμπιδάρος , στην εφημερίδα «Ακρόπολη»: «Κάποτε, ο στενός του φίλος Γιάννης Μοάτσος, είχε πάρει την πρωτο-βουλία να του εξασφαλίσει μόνιμη στέγη, για να μην περιφέρεται εδώ και εκεί σε ενοικιαζόμενα δωμάτια. Πήγε λοιπόν σε μια Τράπεζα και μίλησε με τον διοικητή. «Τι;», απόρησε εκείνος. «Δεν έχει σπίτι ο κύριος Πλαστήρας; Βεβαίως και θα του δώσουμε ό,τι δάνειο θέλει και μάλιστα με τους καλύτερους όρους!». Ο Μοάτσος έτρεξε περιχαρής στον Πλα-στήρα, του το ανήγγειλε και εισέπραξε την αντίδραση: «Άντε ρε Γιάννη, με τι μούτρα ρε θα βγω στο δρόμο, αν μαθευτεί πως εγώ πήρα δάνειο για σπίτι;». Έσχισε το έντυπο στα τέσσερα και το πέταξε.
Το 1952 κατάκοιτος από την αρρώστια που τον βασάνιζε, δέχθηκε την επίσκεψη της Βασίλισσας Φρειδερίκης. Μπαίνοντας εκείνη στο λιτό ενοικιαζόμενο διαμέρισμά του, εξεπλάγη όταν είδε τον πρωθυπουργό να χρησιμοποιεί ράντζο για τον ύπνο του εκείνος όμως απάντησε «Συνήθισα Μεγαλειοτάτη, το ράντζο από το στρατό και δεν μπορώ να το αποχωριστώ».
Ο στρατηγός Νικόλαος Σαμψών, φίλος του Πλαστήρα, σε επιστολή του περιγράφει, το παρακάτω: Όταν πέθανε ο Πλαστήρας, δεν άφησε πίσω του σπίτι, ακίνητα ή καταθέσεις σε τράπεζες. Η κληρονομιά που άφησε στην ορφανή προσφυγοπούλα ψυχοκόρη του, ήταν 216 δρχ., ένα δεκα-δόλλαρο και μια λακωνική προφορική διαθήκη: «Όλα για την Ελλά-δα!». Βρέθηκε επίσης στα ατομικά του είδη ένα χρεωστικό του Στρατού (ΣΥΠ 108) για ένα κρεβάτι που είχε χάσει κατά την διάρκεια των επιχει-ρήσεων στη Μικρά Ασία και 8 δρχ. με σημείωση να δοθούν στο Δημό-σιο για την αξία του κρεβατιού, ώστε να μην χρωστά στην Πατρίδα ».
Όταν πέθανε ο Πλαστήρας στις 26/7/1953 , τον έντυσαν με το νεκρικό κοστούμι, που το αγόρασε ο φίλος του Διονύσιος Καρρέρ – γιατί ο ίδιος τον μισθό του τον πρόσφερε διακριτικά σε άπορους και ορφανά παιδιά – ο δε γιατρός, που ήταν παρών και υπέγραψε το σχετικό πιστοποιητικό θανάτου, μέτρησε στο ταλαιπωρημένο κορμί του: 27 σπαθιές και 9 σημάδια από βλήματα.
Επιμέλεια :Ζιώζιας Βασίλειος : Συν/χης ε.α. – Πρόεδρος του ΠΑ.ΣΥ.Β.Α
