Του Χριστόφορου Τριάντη/Φιλολόγου
«Όταν ένα έθνος βρίσκεται σε πτώση, όταν μια κοινωνία καταρρέει, μια παράμετρος μπορεί να βρεθεί πάντα: έχουν ξεχάσει από πού έρχονται. Έχουν χάσει επαφή με αυτό που τους ένωσε στην αρχή.»
(Καρλ Σάντμπεργκ, Αμερικανός ποιητής)
Η μνήμη είναι η μοναδική δυνατότητα που έχουν οι λαοί να συνδεθούν με το παρελθόν, να αγωνιστούν στο παρόν και να σχεδιάσουν το μέλλον. Βασικό στοιχείο της μνήμης είναι ο «πόνος», όχι αποκλειστικά ως βάση περισυλλογής, αλλά και ως βάση αγωνιστικής εγρήγορσης.
Η συλλογική θύμηση περιέχει τον πόνο ως ουσιώδες συστατικό της. Eκεί ενυπάρχουν οι παραστάσεις που «παράγουν» τα τεκμήρια, ώστε ένα έθνος να αντιλαμβάνεται τι έχασε και τι έμεινε σταθερό στο πέρασμα του χρόνου. Η ανάμνηση των στιγμών εκείνων που έκαναν έναν άνθρωπο ή έναν λαό να πονέσει, είναι το ισχυρότερο όπλο του, γιατί έτσι δεν πρόκειται να ξεχάσει. Βέβαια, η συλλογική μνήμη (εκτός των καταστροφών και των κατορθωμάτων ενός λαού) περιέχει: τη γλώσσα, τις παραδόσεις, τη μουσική, τις συνήθειες τον πολιτισμό του λαού.
Ο Ουρουγανός συγγραφέας Εντουάρντο Γκαλεάνο στο βιβλίο του «Μνήμες της Φωτιάς» αναφέρεται στην ινδιάνικη ιστορία των κρατών της λατινικής Αμερικής. Οι παλιοί και νέοι αφέντρες φρόντισαν να την εξαφανίσουν, όχι μόνο ως σχολική δραστηριότητα, αλλά και ως αναφορική δύναμη συνέχειας. Ο Γκαλεάνο αποκαλύπτει την προσπάθεια των κολοσσών της νεωτερικότητας – οι οποίοι πρωτοστατούν στην Αμερική – να μην αφήσουν όρθιο ό,τι έχει σχέση με τη μνήμη και την παράδοση. Μοχθούν να καταστρέψουν την ιστορία. Σχεδίασαν και υλοποιούν την ιδέα ότι τα έθνη είναι τυχαία δημιουργήματα.
Η πραγματικότητα των εθνών πρέπει να είναι αποκομμένη από καθετί που ανήκει στο παρελθόν. Τα γεγονότα παρουσιάζονται αποσπασματικά και ξεκομμένα από το ιστορικό τους βάθος, ώστε ο πολίτης να μην αντιλαμβάνεται την ουσία τους. Το νεωτερικό πλαίσιο προωθεί την άποψη: ότι τα έθνη είναι «ανύπαρκτα» σ’ ένα παγκοσμιοποιημένο -κοσμοπολίτικο περιβάλλον. Το παρελθόν είναι μια κουραστική διαδρομή που εξάπτει τα πάθη και καλλιεργεί τα μίση, ανάμεσα σε ανθρώπους και λαούς. Το μοναδικό που έχει αξία είναι το παρόν και τίποτα άλλο.
Όλα, λοιπόν, αρχίζουν και τελειώνουν με βάση κάποιες φυσικές – βιολογικές και οικονομικές αρχές. Ιδιαίτερα η νεωτερική ιδεολογία επικεντρώνεται στην οικονομία, ως το μοναδικό πλέγμα συνοχής της κοινωνικής ζωής. Αν εκλείψουν οι οικονομικές αρχές, οι οποίες καθορίζουν σχεδόν τα πάντα, θα σταματήσει να υφίσταται και το κράτος.
Σημασία έχουν οι αριθμοί. Το σύστημα έχει την ανάγκη να μην παρακωλύεται από κάθε λογής εκδηλώσεις που σχετίζονται με την εθνική θύμηση. Εκείνο που ενδιαφέρει το διεθνές περιβάλλον είναι να παραμένει πάντα το χάσμα ανάμεσα στους ισχυρούς και τους πληβείους. Κάθε άλλη αναφορά, έξω από το νεωτερικό οικονομικό και πολιτιστικό οικοδόμημα, δεν δημιουργεί σχέσεις παρά μόνο παρανοήσεις, που δεν «συμφέρουν» την ανθρώπινη ύπαρξη.
Η μνήμη δημιουργεί παρανοήσεις, ο χρόνος είναι χρήμα. Οι άλλες συνισταμένες της ζωής δεν έχουν την παραμικρή αξία. Το κεφάλαιο κατασκευάζει τις σχέσεις, προσφέροντας αφειδώς τα καταναλωτικά αγαθά σε κάθε «αγία» οικογένεια που ζει στο περίφημο σύμπαν της οικονομικής αριθμολαγνείας.
Η δολοφονία της μνήμης ξεκινά στα εκπαιδευτικά ιδρύματα, και αφορά όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες. Εκεί συντελείται ο συστηματικός εξανδραποδισμός του παρελθόντος, της ιδίας της ιστορίας. Ο πρώτος στόχος είναι η αποστασιοποίηση από το «ιστορικό γίγνεσθαι».
Αυτό μπορεί να γίνει σχετικά εύκολα και χωρίς κόπο. Οι πολυδιαφημιζόμενες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις στην Ευρώπη και αλλού, ένα σκοπό έχουν : πώς να διαλύσουν τη συνάφεια των νέων με το παρελθόν, με τον τόπο τους, με τους ανθρώπους, με τον εαυτό τους. Οι γνώσεις δίνονται αποσπασματικά και με μορφή ηλεκτρονικών μηνυμάτων ή σημάτων καπνού, όπως έκαναν οι Ινδιάνοι.
Όλη η κατάσταση συνεπικουρείται και από την περίφημη ηλεκτρονική οργάνωση (της ζωής). Ο «μεγάλος αδελφός» ελέγχει συνειδήσεις και ψυχές. Ο νέος αισθάνεται αποκομμένος από τις ρίζες του και –αντιστοίχως- από την ευρύτερη κοινότητα. Τα κινητά τηλέφωνα, η τηλεόραση, το ιντερνέτ και οι εξαλλοσύνες των κάθε λογής ειδώλων, προσφέρουν στους νέους τα νέα υποκατάστατα της μνήμης. Η νεολαία θεωρεί ότι ανήκει σ’ ένα χαριεντιζόμενο αμάλγαμα ναρκισσιστικών ατόμων, μια ουδέτερη κοινότητα με ανύπαρκτη ιστορική συνείδηση, που ασχολείται με ακίνδυνα παιχνιδάκια.
Οι νέοι είναι ο στόχος. Αν σταματήσουν να αισθάνονται ότι ανήκουν σε μια εθνική ομάδα, τότε θα είναι αποτελεσματικά χειραγωγούμενοι και θα κατευθύνονται, όπου επιθυμούν οι ιερείς της νεωτερικότητας. Θα υπερασπίζονται την προσωρινή βολή μιας αμφίβολης βιωτής, φτιασιδωμένης με μύρια καπιταλιστικά καλούδια, τα οποία θα παρουσιάζονται πως προάγουν την ευζωία.
Τυπικό παράδειγμα δολοφονίας της μνήμης αποτελούν και τα σχολικά βιβλία. Η καταστροφή των ιστορικών καταβολών του έθνους προωθείται συστηματικά, από όλο το πολιτικό φάσμα. Την επιχείρηση έχουν αναλάβει οι περιώνυμοι μεταρρυθμιστές που κόπτονται για την εκπαίδευση. Ακόμα και υπερσυντηρητικές πολιτικές δυνάμεις σε παγκόσμιο επίπεδο, αυτοτιτλοφορούμενες ως πατριωτικές, εκπροσωπούν επάξια το πολτοποιημένο νεωτερικό τερατούργημα. Όλες αυτές οι μεταρρυθμίσεις –κατεξοχήν- είναι τοποθετήσεις φιλελεύθερων και «προοδευτικών», δεν υπάρχουν ιδεολογικοί διαχωρισμοί.
Η λήθη είναι η μόνη πολιτιστική πρόταση που διατίθεται από τους μιντιάκους διαύλους και φτάνει στον λαό. Από τα σύγχρονα τραγούδια, τις νέες τεχνολογικές ανακαλύψεις, τα νέα οικονομικά μοντέλα, τις νέες τάσεις της μόδας , όλα σέρνονται δεμένα στο άρμα της νέας εποχής και των συμβόλων της. «Ζήστε το παρόν», αυτό μόνο μετρά. Οι ικανότητες των μεγαλόσχημων θα σας βοηθήσουν να έρθετε κοντά στο απαστράπτον μέλλον, ώστε να προετοιμαστείτε για να αποδεχτείτε το βιολογικό και πνευματικό σας τέλος, οργισμένοι και αηδιασμένοι με τη μοίρα σας.
Η επιβεβαίωση της νεωτερικής λογικής έρχεται και από την αντίθετη πλευρά, τους δήθεν αμφισβητίες του συστήματος. Το βασικό σύνθημα των οποίων ήταν και είναι το εξής : δεν έχουμε πατρίδα, πατρίδα μας είναι όλη η γη. Αυτή η περίφημη δήλωση εκφράζει μια σαφή ιδεολογική τοποθέτηση που εκπορεύεται από τους μηδενιστές-νεωτεριστές. Βρίσκει σύμφωνους τούς «επαναστάτες» που δεν αναγνωρίζουν εθνική συνείδηση, θρησκευτική πίστη και ιστορικό χρόνο.
Το παραπάνω σύνθημα δεν είναι κάποιες λέξεις γραμμένες ανορθόγραφα σε τοίχους, είναι η σοφή επιλογή των ισχυρών να δημιουργήσουν χολιγουντιανές καταστάσεις σε όλον τον κόσμο (πρόθυμοι βοηθοί υπάρχουν σε όλες τις πλευρές). Θέλουν να προκαλέσουν ένα χάος στη σκέψη και τον στοχασμό, και κατ’ επέκταση τη δολοφονία των παραστάσεων που ανήκουν στη γλώσσα και την παράδοση.
Στην υπηρεσία της νεωτερικότητας, έρχονται πολλοί: πολιτικοί, δημοσιογράφοι, άνθρωποι του θεάματος και πανεπιστημιακοί. Όλοι τους δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους, προκειμένου να αποδομήσουν την εθνική συνείδηση και τη συνέχεια. Μάχονται μέσα από τηλεοράσεις, πανεπιστημιακές έδρες και κόμματα, για να διαλύσουν χιλιάδες χρόνια ιστορίας. Εκπροσωπούν επάξια τους αφέντες τους. Και παντοιοτρόπως βρίσκονται παρόντες στο προσκήνιο της σύγχρονης αθλιότητας. Είναι οι γνήσιοι αποδομηστές που απολαμβάνουν τους καρπούς της μετανεωτερικής εσχατολογίας.
Εκατομμύρια πληροφορίες ατάκτως ερριμμένες, εκατομμύρια άνθρωποι δέσμιοι ψευδολογιών και φόβων, δισεκατομμύρια να σκέφτονται μόνο τον επιούσιο και τίποτα άλλο. Στόχος είναι : να υποδουλωθεί το μυαλό, η σκέψη, ο στοχασμός και να οδηγηθούν οι πολίτες να σκέφτονται με τον ίδιο τρόπο, να λειτουργούν με συγκεκριμένες συντεταγμένες, ευτελίζοντας το νόημα της ζωής και του θανάτου.
Στο πλαίσιο αποδόμησης της μνήμης, λειτουργούν και οι κρίσεις του καπιταλισμού. Ενισχύουν την επίθεση στις συνειδήσεις διαμορφώνοντας καταστάσεις για να μην μπορούν οι λαοί να αντισταθούν. Οι περιβόητοι οργανισμοί της παγκοσμιοποίησης προωθούν ως λύσεις τις επίφοβες οικονομικές συνθήκες για να γονατίσουν τα έθνη. Η νέα πρόταση ζωής έχει να κάνει με την αποδέσμευση του ανθρώπου, απ’ ότι τον ξεχωρίζει από το ζώο. Θέλουν ανθρώπους – ζώα μέσα σε φάρμες, όπου θα εφαρμόζουν τη ζωώδη τακτική: ζήσε και άσε τους άλλους να πεθάνουν.
Αποκτήνωση λοιπόν, που κάνει τον πολίτη άβουλο αριθμό της εικονιστικής λογικής και βολεύει τους ισχυρούς, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να ληστεύουν τον πλούτο των λαών, εύκολα κι αναντίρρητα.
Η ιστορία επαναλαμβάνεται; Αυτή η δήλωση ισχύει γι’ αυτούς που είναι καταδικασμένοι να την αγνοούν, να την παραβλέπουν. Όμως, η ιστορική μνήμη δεν είναι σιωπηλή, αντίθετα η βουή και η φωνή της θα φτάνει πάντα στους ανθρώπους, καλώντας τους να γράψουν την ιστορία, με πάθος και δύναμη.
