Του Ηλία Γιαννακόπουλου/Φιλολόγου
«Οι υπολογιστές είναι σαν τους θεούς της Παλιάς Διαθήκης: πολλοί κανόνες, κανένα έλεος».(Joseph Campell)
Οι τεχνολογικές εξελίξεις επέφεραν βαθύτατες αλλαγές στον τομέα της ενημέρωσης. Ο παραδοσιακός τρόπος επικοινωνίας φθίνει, ενώ ο «ηλεκτρονικός» κατακλύζει όλες τις μορφές των σχέσεών μας. Ιδιαίτερα ο νέος αυτός τρόπος (διαδίκτυο, facebook, twitter…) έγινε άμεσα αποδεκτός από τη νεολαία.
Ωστόσο τα όποια θετικά αποτελέσματα απορρέουν από τη χρήση των παραπάνω μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν πρέπει να μάς οδηγούν σε μία εθελοτυφλία. Η άκριτη, δηλαδή, υιοθέτηση αυτών των μέσων από τους νέους ενέχει πολλούς κινδύνους, όταν δεν λαμβάνονται οι αναγκαίες προφυλάξεις. Η «άνευ όρων και ορίων» αποδοχή του πλαισίου επικοινωνίας που διαμορφώνουν τα νέα μέσα εγκυμονεί κινδύνους άλλοτε εμφανείς κι άλλοτε αφανείς.
Οι κίνδυνοι
Η ηλεκτρονική μοναξιά, ο εθισμός, η προβολή του γυμνού, η προπαγάνδιση της βίας και του ρατσισμού καθώς και η συμμετοχή σε τυχερά παιχνίδια είναι μόνο ενδεικτικά παραδείγματα που αισθητοποιούν τους πολλαπλούς κινδύνους. Ο νέος καθίσταται εσωστρεφής, παρουσιάζει συμπεριφορές α-κοινωνικές και γενικότερα αφυδατώνεται από στοιχεία – γνωρίσματα που νοηματοδοτούν την ηλικία του.
Προτάσεις
Οι προτάσεις για την αντιμετώπιση των κινδύνων μπορούν εύκολα να διατυπωθούν αλλά δύσκολα να υλοποιηθούν. Προς την κατεύθυνση της προστασίας των ανηλίκων χρηστών απαιτούνται δράσεις και μέτρα σε τρία επίπεδα: Στο πρώτο επίπεδο υπάγονται μέτρα που αφορούν τη δυνατότητα που προσφέρει η τεχνογνωσία για να αποκλειστούν από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θέματα και πληροφορίες που προσβάλλουν τον άνθρωπο, διαβρώνουν τα ηθικά ερείσματα των νέων και θέτουν σε αμφισβήτηση σταθερές αξίες και ιδανικά.
Στο δεύτερο επίπεδο υπάγονται οι αναγκαίες θεσμικές παρεμβάσεις για την πρόληψη ή κολασμό όλων εκείνων που χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως μέσο προπαγάνδας ή ακόμη και αποκόμισης υλικών ή άλλων αγαθών. Νομοθεσία, δηλαδή, αυστηρή που θα λειτουργεί τόσο ανασταλτικά όσο και κατασταλτικά.
Το τρίτο επίπεδο αφορά την ενημέρωση. Αυτό πρέπει να παρέχεται τόσο στους γονείς όσο και στους ανήλικους χρήστες. Οι γονείς μπορούν και οφείλουν να εποπτεύουν και να μεριμνούν για τα παιδιά, όταν αυτά για υποκειμενικούς ή αντικειμενικούς λόγους δεν μπορούν να αμυνθούν – προστατευθούν. Το σημαντικότερο, όμως, είναι οι ίδιοι οι χρήστες να ενημερωθούν και να συνειδητοποιήσουν τους κινδύνους. Μόνο η αυτογνωσία και η συνειδητοποίηση μπορούν να προκαλέσουν την αντίδραση σε εκείνα τα μέσα που τείνουν να καταστήσουν τους νέους ανδράποδα της νέας ψηφιακής επικοινωνίας. Η δικαίωση του Όργουελ, όχι μόνο για το «μεγάλο αδερφό»(Big brother) αλλά και για τη θέση του «Δεν θα επαναστατήσουμε αν δεν συνειδητοποιήσουμε».
Οι προϋποθέσεις
Βέβαια όλα τα προτεινόμενα μέτρα για την προστασία των ανηλίκων χρηστών είναι αναποτελεσματικά, αν δεν συνοδευτούν από μία προσπάθεια αναδιάρθρωσης του αξιακού κώδικα της κοινωνίας. Ο νέος, δηλαδή, χρειάζεται ένα ανθρώπινο πλαίσιο επικοινωνίας σε μια κοινωνία που τον εμπνέει και δίνει διέξοδο στις δημιουργικές τους δυνάμεις. Μία κοινωνία από όπου θα αντλεί ένα νέο νόημα ζωής εμπλουτισμένο από τις ακατάλυτες ηθικές αξίες. Γιατί στις μέρες μας ο «τεχνολογικός γιγαντισμός» επέφερε τον «ηθικό νανισμό» και αποδιάρθρωσε τους βασικούς πυλώνες της ανθρώπινης ύπαρξης.
Μόνο, δηλαδή, όταν ο άνθρωπος θα πάψει να χρησιμοποιείται ως μέσο για εξυπηρέτηση άλλων σκοπών, τότε και ο νέος δεν θα καταφεύγει άκριτα στον παράδεισο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Αυτά απλά πρέπει να παραμείνουν «μέσα» και ο άνθρωπος ο σκοπός, γιατί αυτός συνιστά μία «αυταξία».
«Παλιά είχαμε πολλές ερωτήσεις χωρίς απαντήσεις. Τώρα με τους υπολογιστές έχουμε πολλές απαντήσεις για τις οποίες δεν είχαμε ερωτήσεις».(Πήτερ Ουστίνωφ)
