Ηλία Γιαννακόπουλου/Φ ι λ ο λ ό γ ο υ
$ Γιατί η ζωή δεν αρχίζει ούτε τελειώνει με μία επιτυχία ή με μία αποτυχία…
*Και τι να συμβουλεύσεις στους Νέους…που έτσι κι αλλιώς τα ξέρουν όλα!!!
Το διαδίκτυο κατακλύστηκε από έναν ποταμό συγχαρητηρίων για τους επιτυχόντες μαθητές και από ένα πλήθος παρηγορητικών λόγων για τους αποτυχόντες (αλήθεια ποια είναι η αποτυχία;)
Δίπλα σε αυτόν ποταμό συγχαρητηρίων και παρηγορητικών λόγων προς τους νέους παρατίθενται και κάποιες παραινέσεις ή και προτροπές για τα επόμενα βήματά τους στη νέα τους ζωή.
Αλήθεια ποιος και τι μπορεί να συμβουλέψει σήμερα τους νέους που μετά από μία “επιτυχία” ή “αποτυχία” θα έρθουν κατάμουτρα και χωρίς την προστατευτικό κέλυφος των γονέων και των δασκάλων τους με τη νέα πραγματικότητα; Μία πραγματικότητα που άλλους ενθουσιάζει και άλλους τρομάζει.
Και τι να τους πεις ή να τους συμβουλέψεις; Ότι τα ακραία συναισθήματα βλάπτουν και λειτουργούν ως παραμορφωτικοί φακοί της πραγματικότητας; Ή να τους θυμίσεις το χιλιοειπωμένο πως “Δεν μάς τρομάζει η πραγματικότητα αλλά η ιδέα που έχουμε γι αυτήν” (Επίκτητος).
Κι ενώ όλες αυτές οι σκέψεις στριφογυρίζουν στο μυαλό μου θυμήθηκα το βιβλίο που μου δώρισε ένας καλός μου φίλος (κάπως ηλικιωμένος) πριν πολλές δεκαετίες, όταν ως φοιτητής συνυπήρξα μαζί του σε κάποιο κοινό χώρο εργασίας (ιππόδρομο) και ανταλλάσσαμε απόψεις επί παντός επιστητού. Εγώ με τη φλόγα της ζωής κι αυτός με το βάρος της εμπειρίας του και των γνώσεών του από την ανάγνωση πολλών βιβλίων .
Το βιβλίο ήταν σχετικό με τους νέους και της τάσης πολλών να συμβουλεύουν ή και να προτρέπουν τους νέους για το μέλλον τους και το “πρακτέον”. To βιβλίο αυτό που μου προξένησε μεγάλη εντύπωση τότε δεν ήταν άλλο από το “Προς τους νέους” του Πιότρ Κροπότκιν (Ρώσος αναρχικός και διανοούμενος).
“Σε σας τους νέους θέλω να μιλήσω σήμερα. Οι γέροι-εννοώ φυσικά τους γέρους στην καρδιά και το πνεύμα- ας αφήσουν στην άκρη το βιβλιαράκι μου αυτό για να μην κουραστούν διαβάζοντας κάτι που δεν θα τους πει τίποτε.
Υποθέτω ότι είσαι περίπου δεκαοκτώ ή είκοσι χρονών, ότι αρχίζεις την μαθητεία σου σε μια τέχνη, στις σπουδές σου και ότι τώρα βγαίνεις στην ζωή. Φαντάζομαι ότι το πνεύμα σου είναι απαλλαγμένο από τις προλήψεις τις οποίες διάφοροι άνθρωποι προσπάθησαν να σου εμφυσήσουν, ότι δεν φοβάσαι…..
Υποθέτω ακόμη ότι δεν είσαι ένας από εκείνους τους νέους οι οποίοι ήδη σ’ αυτήν την ηλικία δεν κυριαρχούνται από τίποτε άλλο πέρα από την ακόρεστη επιθυμία για απολαύσεις έναντι οποιουδήποτε τιμήματος…
Απεναντίας πιστεύω ότι η καρδιά σου είναι ζωντανή, γι’ αυτό ακριβώς και σου μιλώ. Ξέρω ότι μπροστά σου ορθώνεται ένα τεράστιο ερωτηματικό. Πολύ συχνά αναρωτιέσαι: «Τι θα γίνω στην ζωή μου;». Είναι γεγονός πως όταν ένας άνθρωπος είναι νέος πιστεύει ότι, έχοντας μάθει μια τέχνη ή σπουδάσει μια επιστήμη για κάποια χρόνια, με έξοδα της κοινωνίας, δεν το έκανε για να γίνει ένα όργανο εκμετάλλευσης. Θα ήταν πολύ διεφθαρμένος και ανήθικος, εάν δεν είχε ποτέ ονειρευτεί πως κάποια μέρα θα χρησιμοποιούσε την ευφυΐα, τις ικανότητες και τις γνώσεις του για να βοηθήσει στην χειραφέτηση εκείνων που σήμερα σέρνονται μέσα στην εξαθλίωση και την αμάθεια.
Είσαι κι εσύ ένας από εκείνους που είχαν ένα τέτοιο όραμα, δεν είναι έτσι;” (“προς τους νέους” Πιότρ Κροπότκιν, διασκευή).
Από αυτό το βιβλίο ορμώμενος αλλά και από το πλήθος των παραινέσεων και προτροπών (Γονέων, Δασκάλων, Πολιτικών και πολλών άλλων…) αυτών των ημερών προς τους νέους συνέταξα κι εγώ έναν δικό μου κατάλογο παραινέσεων και προτροπών, που λίγο-πολύ αποτελούν και το καταστάλαγμα της ζωής μου.
Η επιλογή αυτών των παραινέσεων και προτροπών μόνο τυχαία δεν είναι, αφού εκφράζουν την εμπειρία και τη σοφία πνευματικών ανθρώπων καταξιωμένων στο χώρο τους. Παραινέσεις και προτροπές που άντεξαν στη φθορά του χρόνου.
1. Αριστοτέλης, “Προτρεπτικός πρoς Θεμίσωνα”
“Φιλοσοφητέον άρα ημίν, ει μέλλομεν ορθώς πολιτεύσεσθαι και τον εαυτών βίον διάξειν ωφελίμως …φιλοσοφητέον εκ παντὸς τρόπου, ως μόνης φιλοσοφίας την ορθὴν κρίσιν και την αναμάρτητον επιτακτικὴν φρόνησιν εν εαυτή περιεχούσης”(Πρέπει, επομένως, να φιλοσοφήσουμε, αν θέλουμε να γίνουμε καλοί πολίτες και να ζήσουμε τη ζωή μας ωφέλιμα…Tότε πρέπει με κάθε τρόπο να φιλοσοφούμε, γιατί μόνο η φιλοσοφία κλείνει μέσα της τη σωστή κρίση και τη φρόνηση που κατευθύνει αλάνθαστα τις πράξεις μας).
2. Η φιλοσοφία ως προϋπόθεση για την ευδαιμονία ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ, Επιστολή στον Μενοικέα, 122
“Μήτε νέος τις ων μελλέτω φιλοσοφείν, μήτε γέρων υπάρχων κοπιάτω φιλοσοφών·…Ώστε φιλοσοφητέον και νέῳ και γέροντι, τω μεν όπως γηράσκων νεάζῃ τοις αγαθοίς διά την χάριν των γεγονότων, τω δὲ όπως νέος άμα και παλαιὸς η(είναι) διά την αφοβίαν των μελλόντων. Μελετάν ουν χρη τα ποιούντα την ευδαιμονίαν, είπερ παρούσης μεν αυτής πάντα έχομεν, απούσης δε πάντα πράττομεν εις το ταύτην έχειν”. (Ούτε όταν κάποιος είναι νέος να αργοπορεί να φιλοσοφήσει, ούτε όταν είναι γέρος να καταπονείται φιλοσοφώντας…Πρέπει, λοιπόν, να φιλοσοφεί και ο νέος και ο γέρος: ο ένας ώστε, καθώς γερνά, να παραμένει νέος μέσα στα αγαθά, από ευγνωμοσύνη προς τα όσα έγιναν, και ο άλλος, αν και νέος, να είναι συνάμα και ώριμος, καθώς θα είναι απαλλαγμένος από τον φόβο για όσα θα γίνουν. Είναι ανάγκη, συνεπώς, να μεριμνούμε για τα όσα φέρνουν την ευδαιμονία, γιατί, όταν την έχουμε, έχουμε τα πάντα, και όταν μας λείπει, κάνουμε τα πάντα για να την αποκτήσουμε).
3. Κωστής Παλαμάς, «Παιδί το περιβόλι μου»
“Παιδί, το περιβόλι μου που θα κληρονομήσεις,/όπως το βρεις κι’ όπως το δεις να μη το παρατήσεις./Σκάψε το ακόμα πιο βαθιά και φράξε το πιο στέρεα,/και πλούτισε τη χλώρη του και πλάτηνε τη γη του,/κι ακλάδευτο όπου μπλέκεται να το βεργολογήσεις,/και να του φέρεις το νερό το αγνό της βρυσομάνας./Γίνε οργοτόμος, φυτευτής, διαφεντευτής!../Κι αν είναι/κ’ έρθουνε χρόνια δίσεχτα, πέσουν καιροί ωργισμένοι,/κι όσα πουλιά μισέψουνε σκιασμένα, κι όσα δέντρα,/
για τίποτ’ άλλο δε φελάν παρά για μετερίζια,/μη φοβηθείς το χαλασμό!.. Φωτιά ! Τσεκούρι !Τράβα !,/ ξεσπέρμεψέ το , χέρσωσε το περιβόλι, κόφ’ το,/ και χτίσε κάστρο απάνω του και ταμπουρώσου μέσα,/ για πάλεμα, για μάτωμα, για την καινούργια γέννα,/
π’ όλο την περιμένουμε, κι όλο κινάει για νάρθη,/ κι όλο συντρίμμι χάνεται στο πέρασμα των κύκλων!..».
4. Μπρεχτ
«Ακόμα και το πιο ασήμαντο πράγμα, το φαινομενικά απλό, να το κοιτάτε με δυσπιστία!
Να ερευνάτε, αν είναι αναγκαίο, ιδίως όταν κάτι συνηθίζεται!
Σας παρακαλούμε με επιμονή να μη βρίσκετε φυσικά αυτά, που πάντα συμβαίνουν!
Γιατί τίποτα δεν πρέπει να θεωρείται φυσικό σε τέτοιους καιρούς αιματοχυσίας κι αναστάτωσης, επιβεβλημένης αταξίας και προσχεδιασμένης αυθαιρεσίας, μιας απάνθρωπης πια ανθρωπότητας, έτσι ώστε τίποτα να μην περνιέται για αμετάβλητο!»
5. Δ. Καραγιάννης “ΑΛΛΑΖΕΙ ο άνθρωπος;”
“O Μέγας Αλέξανδρος, που επηρέασε την παγκόσμια ιστορική πραγματικότητα, ήταν μαθητής του Αριστοτέλη. Ο Αριστοτέλης μαθητής του Πλάτωνα. Ο Πλάτωνας μαθητής του Σωκράτη. Σκυταλοδρομία στην φιλοσοφία, στην επιστήμη, στην ζωή. Σκυταλοδρομία ζωής που η κάθε γενιά, ακόμη και με υποχωρήσεις, ακόμη και με παλινδρομήσεις, επιτρέπει στην ανθρωπότητα να προχωρεί”.
6. “Να είσαι…” (H.Γ)
“Σε όσους αγαπάς να είσαι τόσο ελαφρύς / όσο μία πεταλούδα πάνω σε ένα φύλλο δέντρου. / Σε όσους σε αδικούν να είσαι τόσο βαρύς όσο / ένας ελέφαντας όταν πατά ένα μυρμήγκι./ Σε όσους σε επαινούν να είσαι τόσο άπιστος / όσο ο Θωμάς στο γεγονός της ανάστασης του Χριστού. / Σε όσους σε κατηγορούν να είσαι αγέρωχος / όπως ένας πλάτανος στην ορμή μιας σταγόνας βροχής./
Σε όσους σε αμφισβητούν και σε εμποδίζουν να πας μακρύτερα και ψηλότερα / να θυμάσαι πάντα τη συμβουλή του Ντοστογιέφσκι πως ”Δεν θα φτάσεις ποτέ στον προορισμό σου αν σταματάς και ρίχνεις πέτρες σε κάθε σκυλί που γαβγίζει”/ Όταν πράττεις κάτι, σκέψου πρώτα το χειρότερο / που μπορεί να σου προκύψει. / Όταν σκέφτεσαι κάτι, μελέτησε ποιους θα ενοχλήσεις / Όταν αρέσκεσαι ή αρκείσαι μόνον στην καταγγελία / πρόσεξε μήπως αυτό είναι ο φόβος σου μπροστά στην ανάληψη ευθύνης να κυβερνήσεις” (Η.Γ).
Ως επιμύθιο όλων των παραπάνω παραινέσεων και προτροπών θα μπορούσε να είναι η παρακάτω θέση-υπόμνηση του Κροπότκιν που συμπυκνώνει και την ουσία του νοήματος της ζωής του ανθρώπου.
«Εμείς όλοι που υποφέρουμε αποτελούμε ένα τεράστιο πλήθος που κανείς δεν μπορεί να υπολογίσει. Είμαστε σαν ωκεανός που μπορεί τα πάντα να σκεπάσει. Η θέληση μάς λείπει, όταν θα αποκτήσουμε την θέληση μια στιγμή θα είναι αρκετή για να αποδοθεί δικαιοσύνη…»
