Γράφει ο Νίκος Μάντζιος, M.Sc, M.ed, Μαθηματικός, Ειδικός Παιδαγωγός, Συγγραφέας
Πανελλήνιες Εξετάσεις, δεν δίνουν μόνο οι μαθητές αυτή την περίοδο. Δίνουν και οι γονείς, καθώς και το ευρύτερο οικείο περιβάλλον (συγγενείς, αδέλφια, φίλοι, καθηγητές κ.α.). Η στάση και ο ρόλος τους μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά (θετικά ή αρνητικά) για τον υποψήφιο.
Όλοι αυτοί «εξετάζονται» στην υποστήριξη, κυρίως ψυχολογική, που θα παράσχουν στους δοκιμαζόμενους μαθητές. Το ύφος και το τρόπος που μιλάνε, οι παρατηρήσεις που κάνουν, η κριτική που ασκούν, καθώς και οι δηλώσεις που εκφράζουν, έχουν αντίκτυπο στην επίδοση των παιδιών.
Παράλληλα, ο γονιός αισθάνεται ότι κρίνεται και ο ίδιος μέσα από την διαδικασία της πανελλαδικής αξιολόγησης του παιδιού του, στο αν υπήρξε καλός και υποστηρικτικός στο παιδί του, αν του παρείχε όλα όσα είχε αυτό ανάγκη, όπως καλό σχολείο, φροντιστήρια, βοηθήματα, ή έστω και κάτι απλό, όπως είναι το κράτημα του βιβλίου για να πει το παιδί το μάθημα.
Η επιτυχία ή αποτυχία του παιδιού στις Πανελλήνιες Εξετάσεις, αντανακλά με κάποιο τρόπο και στις ικανότητες των γονιών. Το ερώτημα : «υπήρξα καλός γονιός; θα τους βασανίζει ώσπου να βγουν τα αποτελέσματα.
Σ’ αυτή τη φάση της ζωής τους τα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα και θεωρούν ότι αυτές οι εξετάσεις είναι η σημαντικότερη μάχη που έχουν να δώσουν. Είναι η στιγμή που περιμένουν για να εξαργυρώσουν τους κόπους όχι μόνο μιας χρονιάς, αλλά ολόκληρης της σχολικής τους πορείας. Στο μυαλό τους αυτό μπορεί να μεταφράζεται σαν την επιβράβευση των κόπων και των ονείρων τόσο των δικών τους, όσο και πολλές φορές, των γονιών τους.
Έτσι, μια τυχόν αποτυχία, έχει ως αποτέλεσμα όχι μόνο την πίκρα και την στεναχώρια του παιδιού για την κατάρρευση των δικών του ονείρων, αλλά και την ντροπή και τις ενοχές που αισθάνεται απέναντι στους δικούς του για την απογοήτευση που τους έδωσε. Αυτό το αίσθημα ευθύνης που αισθάνονται τα παιδιά, κυρίως «έναντι τρίτων», τα επιφορτίζει επιπλέον άγχος και στρες.
Έτσι λοιπόν είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους υποψήφιους να αισθάνονται ότι οι γονείς είναι δίπλα τους, τους συμπαραστέκονται, τους ενθαρρύνουν, μοιράζονται τους φόβους τους και κατανοούν τα άγχη και τις ανησυχίες τους. Χρειάζονται επιβράβευση του μόχθου τους, υποστήριξη για να νιώσουν ότι οι κόποι τους αναγνωρίζονται, βεβαίωση ότι κάνουν το καλύτερο και ότι έχουν μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας.
Από την άλλη όμως χρειάζονται και τη διαβεβαίωση ότι, αν στη χειρότερη περίπτωση δεν περάσουν, αυτό δεν είναι και η συντέλεια του κόσμου! Υπάρχει ζωή και μετά τις εξετάσεις! Υπάρχουν και θα βρεθούν άλλες εναλλακτικές λύσεις ή στο κάτω-κάτω μπορούν, αν το θέλουν, να ξαναπροσπαθήσουν.
Είναι ανάγκη να τονίσουν στα παιδιά τους ότι η επαγγελματική ή/και κοινωνική τους καταξίωση, δεν έρχεται αποκλειστικά μέσω της εισαγωγής τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.(αυτό το μήνυμα, καλό είναι να τονίζεται που και που, αλλά όχι αποκλειστικά).
Είναι πολύ συχνό το φαινόμενο οι γονείς να θέλουν να εκπληρώσουν μέσω των παιδιών, δικές τους κρυφές επιθυμίες και ματαιωμένα ή ναυαγισμένα νεανικά όνειρα. Σπρώχνουν έτσι το παιδί τους να επιλέξει μία κατεύθυνση ή μία σχολή την οποία το ίδιο δεν επιθυμεί. Η άμεση ή έμμεση αυτή παρέμβαση στην ελευθερία επιλογής των παιδιών, μόνο αρνητικές επιπτώσεις και συνέπειες μπορεί να έχει.
Τόσο στο άγχος και στη διάθεση για μελέτη πριν τις εξετάσεις, όσο και στην ακαδημαϊκή τους πορεία (εφ’ όσον περάσουν, θα προσπαθούν ασθμαίνοντας να τελειώσουν) και στην επαγγελματική τους καριέρα (δεν θα γίνουν ποτέ καλοί σε κάτι που δεν τους ενδιέφερε ούτε τους άρεσε, ή απλά, θα είναι ένα ακόμα νούμερο στη στρατιά των ανέργων). Άσε που συνήθως οι γονείς δίνουν συμβουλές επαγγελματικού προσανατολισμού βασισμένοι στις δικές τους προσωπικές και κοινωνικές εμπειρίες, οι οποίες όμως συχνά είναι παρωχημένες και εκτός πραγματικότητας.
Έτσι η λανθασμένη ώθηση που μπορεί να τους δώσουν, πιθανόν να οδηγήσει σε απογοητεύσεις και τις δύο πλευρές (γονείς και παιδιά). Θα πρέπει λοιπόν να τα βοηθούν να θέτουν ρεαλιστικούς επαγγελματικούς στόχους με βάση τις ικανότητες και τις επιθυμίες τους.
Είναι πολύ σπουδαίο οι γονείς να συμβάλλουν στη διατήρηση της ψυχικής υγείας του παιδιού. Να είναι ιδιαίτερα υπομονετικοί και να δείχνουν κατανόηση στις συναισθηματικές διακυμάνσεις και τα ξεσπάσματα των παιδιών που αυτήν την περίοδο είναι συχνά λόγω ανησυχίας, άγχους και συναισθηματικής φόρτισης. Να εξασφαλίζουν ένα ήρεμο περιβάλλον μελέτης, χωρίς τσακωμούς, συγκρούσεις και εντάσεις. Η διευθέτηση των όποιων προβλημάτων μπορεί να περιμένει μετά τις εξετάσεις. Να τους δίνουν κουράγιο και να προσφέρουν την αμέριστη ηθική τους συμπαράσταση, προσαρμόζοντας το πρόγραμμά τους στο δικό τους.
Γι’ αυτό, καλό είναι να αποφεύγουν ταξίδια ή νυχτερινές εξόδους αυτή την περίοδο, υπενθυμίζοντας στο παιδί τι στερείται εξ’ αιτίας του διαβάσματος. Να ενθαρρύνουν τον υποψήφιο, υπενθυμίζοντάς του ότι, ανεξαρτήτως αποτελέσματος, εκείνοι είναι υπερήφανοι για αυτόν και ότι τυχόν αποτυχία σε κάποιο μάθημα, δεν οφείλεται σε ανικανότητα, αλλά ίσως σε μειωμένη προσπάθεια.
Οι διαρκείς υπενθυμίσεις για τυχόν ελλείψεις ή/και αδυναμίες και οι πιέσεις για διάβασμα, κάθε άλλο παρά ευεργετικά λειτουργούν. Ο υποψήφιος σ’ αυτή τη φάση δεν θέλει να μπει σε διαδικασία σύγκρισης με άλλους, ακούγοντας το «πόσο καλύτερος μαθητής είναι ο γιος του τάδε» ή να αισθάνεται ότι υποβαθμίζουν την εμπειρία που βιώνει με φράσεις του τύπου «σιγά μωρέ, και άλλοι πέρασαν από εξετάσεις και δεν έκαναν έτσι. Τι να πούμε και εμείς που στα χρόνια μας δεν είχαμε καμία βοήθεια και τα καταφέραμε».
Και μιας και οι γονείς αρέσκονται στο…κήρυγμα, στα «όχι», στα «μη» και στα «πρέπει», ας τους «εκδικηθούμε» δίνοντάς τους κάποιες καλοπροαίρετες «εντολές»:
- Να έχετε υπομονή και κατανόηση για τη δύστροπή συμπεριφορά των παιδιών σας αυτό τον καιρό.
- Σεβαστείτε την προσπάθειά τους αυτή την περίοδο. Μη καβγαδίζετε μπροστά τους ή ακούτε μουσική και τηλεόραση στη διαπασών ή κάνετε το σπίτι «ντουμάνι» απ’ τα τσιγάρα.
- Σταματήστε να μιλάτε για τις επιδόσεις τους ή για τις δικές σας αγωνίες σε φίλους και γνωστούς μπροστά στο παιδί σας, ή να τα συγκρίνετε με άλλα παιδιά ή και με τον εαυτό σας: «ο ξάδερφός σου είναι αστέρι». «Εγώ στην ηλικία σου ήμουν πρώτος μαθητής».
- Σταματήστε να χρησιμοποιείτε τη λέξη «αλλά». π.χ. «Σ’ αγαπώ, αλλά δεν διαβάζεις». «Είσαι καλό παιδί, αλλά όχι καλός μαθητής». Να θυμάστε ότι όλοι οι άνθρωποι αξίζουν, ανεξάρτητα απ’ το αν υπήρξαν καλοί ή κακοί μαθητές.
- Σταματήστε την κριτική, ειδικά αυτήν την περίοδο και μη λέτε στο παιδί σας ότι σας απογοήτευσε λόγω επιδόσεων.
- Δώστε του ενθαρρυντικά μηνύματα: «Έχεις μεγάλες πιθανότητες να πετύχεις», «είσαι σπουδαίο παιδί», «Έκανες μεγάλη πρόοδο», «είμαστε υπερήφανοι για σένα, είτε γράψεις καλά, είτε όχι».
- Βρείτε χρόνο να ασχοληθείτε και να χαλαρώστε μαζί τους.
- Μην εγκαταλείπετε το παιδί σας για να διασκεδάσετε, όταν αυτό χρειάζεται την παρουσία σας ή την ηθική σας συμπαράσταση τις ημέρες των εξετάσεων.
- Μην τα επιφορτίζετε με δικές σας προσδοκίες, όνειρα και απωθημένες επιθυμίες και μην τα πιέζετε να κάνουν στη ζωή τους αυτό που εσείς δεν μπορέσατε να κάνετε.
Αποφύγετε
- Να επεμβαίνετε στον τρόπο διαβάσματος και χειρισμού της ύλης. Αυτά ξέρουν καλύτερα.
- Να τα απειλείτε και να τα τρομάζετε: «Αν δεν περάσεις, θα σου δείξω εγώ… κάηκες!!!», ή «να δεις πόσο πιο δύσκολα θα είναι αυτά που θα αντιμετωπίσεις αργότερα».
- Να τα μπερδεύετε: «Αν δεν μπεις στο Πολυτεχνείο, δεν πειράζει, αλλά να ξέρεις ότι θα στεναχωρηθούμε πολύ η μαμά σου και εγώ».
- Να τα δημιουργείτε ενοχές: «Ο πατέρας σου θα αρρωστήσει αν δεν γράψεις καλά… Έχει και την καρδιά του…»
- Να τα απορρίπτετε: «Είσαι άχρηστος. Δεν θα καταφέρεις ποτέ σου τίποτα. Θα γράψεις χάλια».
- Να τα μειώνετε : «εμένα στην ηλικία σου δεν μου έδιναν τίποτα οι γονείς μου. Όχι σαν εσένα που τα έχεις όλα!».
- Την ημέρα των εξετάσεων, ξεπροβοδίστε τα κάπως έτσι: Θα γράψεις καλά. Προσπάθησες και το δικαιούσαι. Να είσαι ήρεμος και συγκεντρωμένος. Όλα θα πάνε καλά. Οι διακοπές πλησιάζουν…
Και όχι έτσι: «Κουνήσου τεμπέλη. Να σε λυπηθεί ο Θεός και να μπει κάτι εύκολο μπας και γράψεις κάτι, αν και πολύ αμφιβάλω».
Είναι φυσικό κάθε γονιός να θέλει το παιδί του να περάσει στο Πανεπιστήμιο και να προσπαθεί να το βοηθήσει. Πολλές φορές όμως, αντί να βοηθήσει, δυσχεραίνει την κατάσταση και γίνεται άθελά του βέβαια, «συνένοχος» στην αποτυχία. Έτσι, ενώ όπως λέγεται, η επιτυχία έχει πολλούς πατέρες, η αποτυχία στις Εξετάσεις μπορεί να μην έχει μόνο τον αποτυχόντα μαθητή στον οποίο συνήθως χρεώνεται.
Καλό κουράγιο!!!
