Το Υπερταμείο, οι συνεχείς ζημίες, τα κλειστά καταστήματα και η ελπίδα εκσυγχρονισμού
Ήταν 24 Σεπτεμβρίου 1828, όταν ο κυβερνήτης της Ελλάδας, Ιωάννης Καποδίστριας, υπέγραφε το διάταγμα για την ίδρυση της πρώτης δημόσιας υπηρεσίας, των Ελληνικών Ταχυδρομείων.
Με την ανάγκη για την ίδρυση των ΕΛΤΑ να έχει προκύψει από την εισβολή του Δράμαλη στην Πελοπόννησο (βλέπετε, οι οπλαρχηγοί δεν είχαν κινητά, αλλά μόνο έφιππους ταχυδρόμους για να επικοινωνούν), το μέλλον της πρώτης δημόσιας υπηρεσίας της χώρας, προδιαγραφόταν λαμπρό. Ιδιαίτερα αφού και το πρώτο δημόσιο κτίριο που χτίστηκε το 1835 στην Αθήνα, όταν αυτή έγινε πρωτεύουσα ήταν αυτό των ΕΛΤΑ, με τους 10 υπαλλήλους και τους δύο διανομείς.
Σχεδόν 200 χρόνια μετά, τα πράγματα για τα Ελληνικά Ταχυδρομεία έχουν αλλάξει άρδην. Σε εφαρμογή τίθεται άλλο ένα επίπονο σχέδιο αναδιάρθρωσης, το οποίο μοιάζει με την επέμβαση με απινιδωτή σε έναν ασθενή που βγάζει τον επιθανάτιο ρόγχο.
Μια σειρά από… αμαρτίες, πράξεις και παραλείψεις όλα αυτά τα χρόνια, με ευθύνη κυβερνήσεων, διοικήσεων, πολιτών αλλά και εργαζομένων, έστειλαν τα ΕΛΤΑ στο κρεβάτι της εντατικής, με τον Κυριάκο Πιερρακάκη να ομιλεί μάλλον δικαίως για «δύσκολες αποφάσεις» (όπως το κλείσιμο 204 καταστημάτων) που πρέπει να ληφθούν, εάν θέλουμε να επιβιώσουν τα ταχυδρομεία μας.
Η «λεπτομέρεια» είναι πως πρόκειται για την πολλοστή φορά που λαμβάνονται τέτοιες δύσκολες αποφάσεις καθώς δεκαετίες τώρα, τα ΕΛΤΑ βουλιάζουν, αλλά όλοι κάνουν ότι δεν βλέπουν.
Και δεν είναι η πρώτη φορά που μπαίνει λουκέτο σε εκατοντάδες καταστήματα της μοναδικής υπηρεσίας που έχει χρέος να συνδέει ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα με φυσική παρουσία…
Έμειναν στα… 90s
Η βολική δικαιολογία θα ήταν να πει κανείς πως πρόκειται για μια «λογική εξέλιξη», με δεδομένο ότι οι ταχυδρομικές υπηρεσίες σε όλο τον κόσμο πέρασαν και περνούν… μαύρες ώρες, με την χρήση του Διαδικτύου και των κοινωνικών δικτύων, τα οποία έχουν αλλάξει τον τρόπο επικοινωνίας των ανθρώπων.
Ναι, η αλήθεια είναι πως το ταχυδρομικό έργο μειώθηκε δραματικά, αφού λόγω της τεχνολογίας ο ταχυδρομικός όγκος υποχώρησε σε ποσοστό που ξεπερνά το 40% την πενταετία από το 2018 και μετά.
Το επιστολικό ταχυδρομείο καθίσταται παρωχημένο και χρησιμοποιείται σπάνια για την επικοινωνία των ανθρώπων και των υπηρεσιών, ακόμα και τις ευχές μέσω καρτών, ενώ χάνει μερίδια διαρκώς από τις νέες τεχνολογίες, όπως τα e-banking, e-statement, e-invoice.
Ταυτόχρονα ωστόσο, κατά έναν περίεργο τρόπο, όσο μειωνόταν η ανάγκη των ανθρώπων να χρησιμοποιούν το ταχυδρομείο, τόσο… αυξανόταν (και συνεχίζει να αυξάνεται) η ανάγκη των ανθρώπων να χρησιμοποιεί το ταχυδρομείο. Τα γράμματα είναι ελάχιστα -με εξαίρεση κάποιους λογαριασμούς ΔΕΚΟ κ.α.- πια, όμως εκεί που υπάρχει τεράστιος όγκος δουλειάς, είναι τα δέματα.
Με το ηλεκτρονικό εμπόριο να έχει αυξήσει τόσο πολύ τα μερίδιά του που οι εταιρείες κούριερ δεν μπορούν να το διαχειριστούν, παγκοσμίως και τις αποστολές από Κίνα και άλλα μέρη του πλανήτη να κάνουν… θραύση, τα ΕΛΤΑ είχαν μια χρυσή ευκαιρία να διαφεντεύουν την αγορά.
Στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας και ενώ χτυπούσαν… καμπάνες για τη βιωσιμότητα των ΕΛΤΑ, οι διοικήσεις έμοιαζαν να έχουν «παγώσει» μπροστά στον κίνδυνο, όπως ο λαγός μένει ακίνητος όταν τον χτυπούν τα φώτα ενός αυτοκινήτου που κινείται προς τα πάνω του, ανήμπορες να κάνουν τίποτα. Ιδέες και ευκαιρίες υπήρχαν, όμως σχεδόν τίποτα δεν εφαρμόστηκε σωστά.
Για παράδειγμα υπήρχε ιδέα και σχέδιο να επεκταθούν οι θυρίδες των ΕΛΤΑ σε κάθε γειτονιά ή στα κεντρικότερα σημεία όλης της χώρας, ώστε να υπάρχει 24ωρη εξυπηρέτηση των πελατών για τα δέματα, αλλά για άγνωστους λόγους δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Τουλάχιστον δεν εφαρμόστηκε ποτέ από τα ΕΛΤΑ, γιατί ιδιώτες την εφαρμόζουν την ιδέα με τεράστια επιτυχία…
Έπειτα, καθώς η τεχνολογία έδειχνε ότι είναι απαραίτητη η μετάβαση σε νέες μεθόδους, τα ΕΛΤΑ δεν άλλαζαν τίποτα, με τις διοικήσεις τους να… υποκρίνονται ότι δεν βλέπουν τι ερχόταν. Για παράδειγμα, μπήκαμε στο millennium με τα ΕΛΤΑ να αποτελούν τη μοναδική ταχυδρομική υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν διέθετε μηχανήματα διαλογής για την αυτόματη ανάγνωση των διευθύνσεων.
Όσο δηλαδή οι υπόλοιπες ταχυδρομικές υπηρεσίες διέθεταν ρομποτικά συστήματα, ή, έστω, σκάνερ, ο Έλληνας ταχυδρόμος έπρεπε να ξεχωρίζει και ταξινομεί χειροκίνητα τις επιστολές.
Αυτή η άρνηση στον εκσυγχρονισμό, η… έφεση στα σκάνδαλα, η γενικότερη κακοδιαχείριση, οι καθυστερήσεις στη διεκπεραίωση των αποστολών, η αδιαφορία για τις ανάγκες των πελατών και άλλοι παράγοντες έφεραν την απώλεια και πολλών μεγάλων πελατών και τη δυσφήμηση του ονόματος των Ελληνικών Ταχυδρομείων, σε μια εποχή που ο ανταγωνισμός “φούντωνε”.
Και αυτό, παρότι οι “καμπάνες” χτύπαγαν ότι το μέλλον θα είναι ζοφερό.
Για παράδειγμα, μόνο στο διάστημα από το 1993 έως το 2002, η εταιρεία είχε συσσωρεύσει ζημίες ύψους 284 εκατ. ευρώ, για την κάλυψη των οποίων το Δημόσιο είχε προχωρήσει σε αύξηση κεφαλαίου της τάξεως των 295 εκατ. ευρώ.
Ακολούθησε η -απαραίτητη- επιχείρηση διόρθωσης της κατάστασης με μια σειρά επενδύσεων (κυρίως σε ό,τι αφορά υποδομές εκσυγχρονισμού) ύψους 360 εκατ. Ευρώ που βρέθηκαν από ευρωπαϊκούς πόρους, το 2007.
Εκείνη τη χρονιά βέβαια, τα ΕΛΤΑ εμφάνιζαν κέρδη τα οποία δεν ξεπερνούσαν το 1% του τζίρου, με το 70% των εσόδων να κατευθύνεται στην κάλυψη του μισθολογικού κόστους. Τα ΕΛΤΑ άσθμαιναν επικίνδυνα και αυτό φάνηκε το 2009, όταν η εταιρεία κατέγραφε για πρώτη φορά στην ιστορία της ζημίες της τάξεως των 37 εκατ. ευρώ.
Εκείνη τη χρονιά και καθώς η κρίση είχε δείξει ήδη τα «δόντια» της στην Ελλάδα, η εμφάνιση διαδοχικών ζημιών σε συνεχόμενα έτη, οδήγησε την τότε κυβέρνηση να αναζητήσει επειγόντως στρατηγικό επενδυτή. Το «επειγόντως» καθόλου καθ’ υπερβολή, αφού οι οικονομικές προβολές ανέφεραν ότι το 2024 ο τζίρος θα μειωνόταν κατά 50% λόγω του περιορισμού του ταχυδρομικού αντικειμένου από τις τεχνολογικές εξελίξεις. Δεν έπεσαν έξω, όπως μας δείχνει η οικονομική χρήση του 2024: τα αποτελέσματα προ φόρων από συνεχιζόμενες δραστηριότητες κατέγραψαν ζημιές ύψους 7,95 εκατ. ευρώ, αυξημένες σε σχέση με τα 6,9 εκατ. ευρώ του 2023, ενώ τα τελικά αποτελέσματα μετά από φόρους διαμορφώθηκαν σε ζημιές 10,35 εκατ. ευρώ (στα ίδια επίπεδα με πρόπερσι). Ο κύκλος εργασιών ενισχύθηκε κατά μόλις 2% στα 249 εκατ. από 243,3 εκατ. το 2023 και 600 εκατομμύρια το 2009, όμως δεν αρκεί για να αντισταθμίσουν την αύξηση του κατώτατου μισθού και τα παθογενή κατεστημένα που ταλανίζουν τον οργανισμό εδώ και δεκαετίες.
Με τα ιδία κεφάλαια να παραμένουν αρνητικά, στα -140,1 εκατ. ευρώ, γιγαντώνονται και οι πιέσεις από συνεχιζόμενες οφειλές προς τρίτους καθώς, για παράδειγμα, η έγκριση τον περασμένο Απρίλιο, της διμερούς σύμβασης αναδιάρθρωσης οφειλών προς τον ΕΦΚΑ, ύψους 62,46 εκατ. ευρώ (με 20 ετές πλάνος αποπληρωμής) αποτελεί μόνο μια «ανάσα».
Η στάση πληρωμών και τα σκάνδαλα
Καθώς ο διαγωνισμός για την πώληση δεν έγινε ποτέ και οι φήμες που ήθελαν τα γερμανικά ταχυδρομεία, ή τα γαλλικά, ή τα βελγικά ταχυδρομεία να αναλαμβάνουν να «βάλουν μια τάξη» στα ελληνικά, έμειναν μόνο φήμες, από το 2018 τα ΕΛ.ΤΑ. έχουν περάσει στον έλεγχο του Υπερταμείου. Για να κατανοήσει κανείς το δύσκολο έργο που ανέλαβε το Υπερταμείο, αρκεί να σημειώσουμε ότι ο τζίρος της χρονιάς που ανέλαβε τα ΕΛΤΑ έφτανε τα 270 εκατ. Ευρώ (συν τα 45 εκατομμύρια από τις δραστηριότητες στην εμπορία ρεύματος), με το κόστος μισθοδοσίας να φτάνει τα 220 εκατ. Ευρώ για τους 6.000 υπαλλήλους των ΕΛΤΑ.
Τέσσερις διευθύνοντες συμβούλους σε μια πενταετία άλλαξε στα ΕΛΤΑ το Υπερταμείο, αναζητώντας αυτόν που είχε όραμα, αλλά και δεν θα “καιγόταν” από την… καυτή πατάτα που έπαιρνε στα χέρια του. Κι αυτό γιατί, όπως μπορεί να κατανοήσει και ο πλέον απαίδευτος στα οικονομικά, το… γράμμα δεν θα έφτανε ποτέ στα ΕΛΤΑ.
Την κατάσταση, μετά και την απώλεια του προνομίου της διανομής των συντάξεων, οι οποίες πλέον πληρώνονται ηλεκτρονικά, φαινόταν να μπορεί να σώσει μια χούφτα εταιρικών πελατών που έστελνε και στέλνει σε τακτική βάση επιστολές στους πελάτες της. Ο λόγος για τους λογαριασμούς ηλεκτρικού, νερού, φυσικού αερίου κ.ά., τα διαφημιστικά, τα ενημερωτικά έντυπα των τραπεζών και άλλων υπηρεσιών.
Έτσι, μέσα στο όλο σαθρό κλίμα του μαρασμού, τον Μάιο του 2018 έσκασε η βόμβα που ήταν αδύνατο να πιστέψει κανείς. Καθώς κάποιοι καταναλωτές της ΔΕΗ βρέθηκαν ξαφνικά με κομμένο ρεύμα για απλήρωτους λογαριασμούς τους οποίους είχαν πληρώσει όμως μέσω ΕΛΤΑ, αποκαλύφθηκε το σκάνδαλο. Για να καλύψει το πρόβλημα ρευστότητας που περιγράψαμε παραπάνω, η διοίκηση των ΕΛΤΑ επέλεξε να χρησιμοποιήσει ως «δανεικά» τα χρήματα που εισέπραττε από πελάτες της για λογαριασμό της ΔΕΗ, μη αποδίδοντάς τα στη ΔΕΗ και χρησιμοποιώντας τα για τη βιωσιμότητα της επιχείρησης.
«Επιστρατεύθηκε» τότε η εμπειρία ενός από τους «Big 4», της PwC. Στο τριετές σχέδιο για το μετασχηματισμό και τη σωτηρία των ΕΛΤΑ που κατήρτισε η εταιρεία, πρότεινε λουκέτο σε καταστήματα που λειτουργούσαν με τεράστια κόστη, φέρνοντας μόλις… 5000 ευρώ το μήνα τζίρο (όπως για παράδειγμα αυτό που λειτουργούσε μέσα στη Βουλή), μείωση προσωπικού με εθελουσία έξοδο, νέες συλλογικές συμβάσεις εργασίας, ψηφιοποίηση των απαρχαιωμένων συστημάτων, ενίσχυση του κλάδου των ταχυμεταφορών και παροχή νέων προϊόντων, όπως ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά προγράμματα. Πολλά από αυτά έγιναν.
Για παράδειγμα, με την εθελουσία (κόστους 380 εκατ. ευρώ) το μόνιμο προσωπικό μειώθηκε σε 3.500 άτομα, στο υπόλοιπο προσωπικό οι μισθοί μειώθηκαν συνολικά κατά 18%. Το κακό ωστόσο ήταν ότι οι έμπειροι ταχυδρόμοι που ήξεραν να κάνουν τη δουλειά και χειροκίνητα ακόμα, αντικαταστάθηκαν από ενοικιαζόμενους, ή συμβασιούχους, νέους εργαζομένους, οι οποίοι εκτός από τους μη ανταγωνιστικούς μισθούς που έπαιρναν, δεν είχαν και κανέναν να τους καθοδηγήσει. Δεν είναι δε, η πρώτη φορά που κλείνουν εκατοντάδες καταστήματα για τα ΕΛΤΑ, σήμερα. Και τότε, παράλληλα με την εθελουσία, μπήκε λουκέτο σε 143 από τα 1.150 καταστήματα του δικτύου, μειώνοντας μεν το κόστος για την εταιρεία, χωρίς όμως να αναβαθμίσουν την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών.
Το Υπερταμείο προσπαθούσε να διορθώσει την κατάσταση προσθέτοντας διευρυμένο ωράριο σε περισσότερα καταστήματα, αναπροσαρμόζοντας στο ανταγωνιστικότερο την τιμολογιακή πολιτική και φέρνοντας νέα ήθη, όπως η υπηρεσία του ψηφιακού ταχυδρόμου στην οποία ο ταχυδρόμος λειτουργεί με ψηφιακές συσκευές, η προσθήκη ρομπότ στα συστήματα διαλογής και η ενίσχυση του δικτύου έξυπνων θυρίδων PostBox, όμως όλα έμοιαζαν ίδια. Το μεγάλο πρόβλημα, δηλαδή η «αιμορραγία» φαινόταν αδύνατο να σταματήσει να δημιουργεί νέες μαύρες τρύπες, φτάνοντας το 2020 τα ΕΛΤΑ να «μπαίνουν μέσα» κατά 7 εκατομμύρια ευρώ το μήνα.
Η κατάσταση έμοιαζε με δίκοπο μαχαίρι. Από τη μία δεν υπήρχαν χρήματα για να διορθωθούν τα κακώς κείμενα και από την άλλη τα κακώς κείμενα κόστιζαν ακόμα περισσότερα χρήματα. Τα ΕΛΤΑ έμοιαζαν να αυτοχαστουκίζονται και να επιτρέπουν σε όποιον τρίτο το… σκεφτόταν, να τα χαστουκίζει κατά βούληση. Αυτό αποδείχθηκε περίτρανα το 2022, όταν εσωτερικές και εξωτερικές προειδοποιήσεις για τα υπολογιστικά συστήματα των ΕΛΤΑ που διαπίστωναν σημαντικά κενά ασφαλείας, χρήση απαρχαιωμένων εφαρμογών, ελλείψεις στην εκπαίδευση προσωπικού που χρησιμοποιούσε κοινά και εύκολα password και είχαν προειδοποιήσει για τον κίνδυνο χτυπήματος από χάκερ, επιβεβαιώθηκαν. Κυβερνοεπίθεση στόχευσε τα ΕΛΤΑ, τα παρέλυσε, αλλά, το χειρότερο, έστειλε στο σκοτεινό Διαδίκτυο τα στοιχεία περισσότερων από 4,5 εκατομμυρίων πολιτών.
Η διοίκηση, η οποία δεν είχε διορθώσει τίποτα στα υπολογιστικά συστήματα των ΕΛΤΑ καθώς δεν υπήρχαν οι απαραίτητοι πόροι για να το κάνει, αναγκάστηκε να «περάσει» στα αποτελέσματα του 2022 τα κόστη αποκατάστασης της κυβερνοεπίθεσης. Σαν «κερασάκι», αυτά ανέρχονταν σε 3,6 εκατ. Ευρώ, συν 1,16 εκατ ευρώ που κόστισε η υπολειτουργία των υπηρεσιών ως αποτέλεσμα της κυβερνοεπίθεσης. Ακολούθησε άλλο ένα… «μπουγιουρντί» ύψους 2,9 εκατ. ευρώ, που ήταν το ύψος του προστίμου της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα. Συνολικά, η επίθεση των χάκερ που οφείλεται στα απαρχαιωμένα, λόγω έλλειψης πόρων, συστήματα των ΕΛ.ΤΑ., κόστισε περισσότερα από 7 εκατ. ευρώ.
Στην εντατική
Το 2022, μια πενταετία μετά την εφαρμογή του τριετούς σχεδίου αναδιάρθρωσης της PWC που έγινε πενταετούς διάρκειας, τα ΕΛΤΑ έμοιαζαν περισσότερο με την ωραία κοιμωμένη, αλλά στο κρεβάτι της ΜΕΘ, διασωληνωμένη και χωρίς καμία ελπίδα για το μέλλον. Ήταν εκείνη τη χρονιά που η εκτελούσα χρέη ορκωτού λογιστή Grant Thornton, διαπίστωνε στις οικονομικές καταστάσεις του έτους ουσιώδη αβεβαιότητα για την πορεία του ομίλου ΕΛ.ΤΑ. και της μητρικής εταιρείας. Διόλου τυχαία, αφού ο όμιλος παρουσίαζε ζημίες ύψους 27,9 εκατ. ευρώ και σε εταιρικό επίπεδο ύψους 24,8 εκατ. ευρώ. Η ελεγκτική εταιρεία έκρουσε το καμπανάκι του κινδύνου για τη συνέχιση της λειτουργίας της εταιρείας, για τα αρνητικά ίδια κεφάλαια που τότε σε επίπεδο εταιρείας έφταναν στα -74,5 εκατ. ευρώ και σε επίπεδο ομίλου στα -102 εκατ. ευρώ.
Από τότε μέχρι σήμερα, δεν άλλαξαν πολλά, εάν δει κανείς τα σημερινά αποτελέσματα. Την κατάσταση δεν ανέστρεψε ούτε η δυνατότητα που δόθηκε στα ΕΛΤΑ να διατηρήσουν το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα καθώς με τον νόμο 4053/2012 και εν όψει της απελευθέρωσης της ταχυδρομικής αγοράς ορίστηκαν πάροχος καθολικής υπηρεσίας έως το 2028, δηλαδή ανέλαβαν την υποχρέωση να παραδίδουν επιστολές σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, παρέχοντας ταχυδρομικές υπηρεσίες σε όλη την επικράτεια με προσιτές τιμές για τους πολίτες και να διατηρούν καταστήματα ακόμη και σε απομακρυσμένες περιοχές, έστω και με ζημιογόνο δραστηριότητα.
«Περιμένετε μέχρι το 2026», λέει η σημερινή διοίκηση των ΕΛΤΑ, θέτοντας τη χρονιά ως ορόσημο που ο όμιλος αναμένεται να επανέλθει σε βελτιωμένα οικονομικά αποτελέσματα και θα φανεί. Τι θα γίνει ως τότε; Θα έχει προχωρήσει το σχέδιο για εκμετάλλευση/αξιοποίηση των ακινήτων των ΕΛΤΑ (το χαρτοφυλάκιο, η συνολική εμπορική αξία του οποίου υπολογίζεται στα 120 εκατ. ευρώ, έχει αναλάβει η ένωση εταιρειών «Alpha Real Estate Services – ΕΥ») που προβλέπει μισθώσεις, εμπορική εκμετάλλευση και πιθανή πώληση ορισμένων από αυτά. Και, ως τότε, αναμένει ότι θα έχει αποδώσει, ενισχύοντας τη βιωσιμότητα και συμβάλλοντας σε επιστροφή σε θετικά ίδια κεφάλαια, το σχέδιο εκσυγχρονισμού των ΕΛΤΑ, το οποίο επανεκκίνησε προ διετίας, χωρίς ως τώρα να έχει αποδώσει τα προσδοκώμενα.
Πηγή:protothema.gr
