Η έννοια της ηθικής παρενόχλησης (mobbing) αναφέρεται στις επαναλαμβανόμενες εχθρικές πράξεις εναντίον ενός ατόμου στον εργασιακό χώρο, με απώτερο σκοπό την πρόκληση βλάβης σε αυτο.
Συγκεκριμένα, συνιστά μια επαναλαμβανόμενη καταχρηστική συμπεριφορά, προερχόμενη από το εσωτερικό η’ εξωτερικό περιβάλλον ενός οργανισμού, που μπορεί να εκφραστεί με απειλές η’ πράξεις, προσβάλλοντας την αξιοπρέπεια, την προσωπικότητα και την αίσθηση ψυχολογικής ακεραιότητας του εργαζομένου, ως αποτέλεσμα της δημιουργίας ενός εχθρικού και υποτιμητικου περιβάλλοντος.
Ο αγγλικός όρος προέρχεται από το ρημα ”mob” που σημαίνει «επιτίθεμαι» ή «ενοχλω>>. Ποιος όμως είναι ο λόγος που κάποιος κάνει εργασιακό bullying σε κάποιον συνάδελφο;
Τα άτομα με σύνδρομα κατωτερότητας, ανασφάλεια, χαμηλή αυτοεκτίμηση, πολύ χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, άτομα που έχουν αποτύχει στην προσωπική τους ζωή και έχουν μεγάλα προβλήματα, επιτίθενται σε άλλους για να νιώσουν καλύτερα με τον εαυτό τους και να ξεχάσουν προς στιγμήν τη δυστυχία που νιώθουν μέσα τους.
Αυτά τα άτομα νιώθουν μεγάλη ζήλεια και βλέπουν ως απειλή έναν χαρισματικό εργαζόμενο, που διαθέτει γνώσεις, ταλέντο, εργατικότητα, είναι όμορφος, είναι άτομο ξεχωριστό που κλέβει τις εντυπώσεις και αυτό λειτουργεί ως ο μηχανισμός εκκίνησης του μίσους και του ψυχολογικού πολέμου εναντίον του. Ο εργασιακός εκφοβισμος είναι για τους θύτες αυτούς η κραυγή απόγνωσης για λίγα ψίχουλα προσοχής από το θύμα.
Οι βασικές εκφράσεις της ηθικής παρενόχλησης στους εργασιακούς χώρους είναι:
α. Προσβολή των συνθηκών εργασίας:
Πρόκειται για περιπτώσεις που ο θύτης δυσχεραίνει την επαγγελματική ζωή του θύματος
ασκώντας κακόβουλη κριτική, αμφισβητώντας τις αποφάσεις του, αφαιρώντας αρμοδιότητες, αναθέτοντας επικίνδυνα καθήκοντα, στήνοντας παγίδες που οδηγούν σε εσκεμμένα λάθη ή βάζοντας εμπόδια στην άσκηση των δικαιωμάτων του.
β. Προσβολή της ατομικής αξιοπρέπειας:
Αναφέρεται στις περιπτώσεις που ο θύτης μιλά περιφρονητικά στο θύμα, ασκεί κριτική στην εμφάνιση, στην καταγωγή ή την εθνικότητά του, την προσωπική του ζωή και τις θρησκευτικές ή πολιτικές πεποιθήσεις του, ενώ συχνά μπορεί να δυσφημεί το θύμα ή να διαδίδει ανακρίβειες γι’ αυτό.
γ. Λεκτική η’ /και σωματική βία:
Η έκφραση ανοικτής σωματικής ή ψυχολογικής βίας δείχνει την εδραίωση της παρενόχλησης σε έναν αρκετά έντονο βαθμό. Οι πιο χαρακτηριστικές «τακτικές» mobbing στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι οι ψευδείς κατηγορίες, η συστηματική επίκριση, η ενθάρρυνση πολλών άβουλων και τρομοκρατημενων εργαζομένων να στραφούν ενάντια στο θύμα, η χρησιμοποίηση εμπιστευτικών πληροφοριών με στόχο την ταπείνωση του, η διάδοση φημών, η λεκτική υποτίμηση, η υπονόμευση του έργου του, οι
υπερβολικές απαιτήσεις και η εξαπόλυση ευθέων απειλών.
δ. Σεξουαλική παρενόχληση:
Πρόκειται για τις μη καλοδεχούμενες σεξουαλικού τύπου απαιτήσεις και τις λεκτικές ή άλλες συμπεριφορές σεξουαλικής φύσης. Ως κατάσταση δεν αναφέρεται στην απλή έκφραση ενός ειλικρινούς ενδιαφέροντος, αλλά στη πιεστική και σε αρκετές περιπτώσεις καταχρηστική συμπεριφορά που ασκεί κάποιος με αποτέλεσμα να θίγεται η αξιοπρέπεια του θύματος και η εργασιακή και προσωπική του καθημερινότητα.
Η ανάγκη προστασίας της ψυχικής υγείας των εργαζομένων έχει αναβαθμιστεί. Σύμφωνα με την απόφαση υπ’ αριθ. 1358/2018 του
Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, το δικαστήριο δέχθηκε ότι θάνατος του εργαζομένου που οφείλεται σε εργασιακό στρες συνιστά εργατικό ατύχημα και ότι η παράλειψη του εργοδότη να αμβλύνει τις στρεσσογόνες αιτίες μπορεί σε περίπτωση βλάβης του εργαζομένου να οδηγήσει σε αξίωση αποζημίωσης από αδικοπραξια. Το δικαστήριο επιδίκασε αποζημίωση 160.000€ στην οικογένεια του θανόντος απο τον εργοδότη για εργασιακό bullying.
Οι εργοδότες έχουν υποχρέωση να:
• αξιολογούν τους ψυχοκοινωνικούς κινδύνους, μεταξύ άλλων τους κινδύνους της βίας και παρενόχλησης, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής παρενόχλησης και να λαμβάνουν μέτρα για την πρόληψη, τον έλεγχο και περιορισμό αυτών.
(τροποποίηση της παραγράφου 6 του άρθρου 42 του ν. 3850/2010).
• λαμβάνουν συγκεκριμένα μέτρα για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της βίας και παρενόχλησης στην εργασία, να επιδεικνύουν μηδενική ανοχή σε τέτοιου είδους περιστατικά ή συμπεριφορές όταν λαμβάνουν και καλούνται να διαχειριστούν σχετικές καταγγελίες, να παρέχουν σε προσβάσιμες μορφές ενημέρωση και εκπαίδευση σχετικά με τους κινδύνους, την πρόληψη, την προστασία της ψυχικής υγείας των εργαζομένων και τις βαριές κυρώσεις των κακοποιητων.
Το εργασιακό bullying διώκεται νομικά στην Ελλάδα, ποινικά και αστικά, και ο κάθε εργαζόμενος – θύμα μπορεί να απευθυνθεί στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας, στην Αστυνομία και στην Εισαγγελία Πρωτοδικών.
Λιούτα Βάγια, φυσικοθεραπευτρια MSc
