Άρθρο της κας Ευαγγελίας Μπερούτσου αποφοίτης του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, που αποτελεί παρουσίαση των αποτελεσμάτων έρευνας ύστερα από επίσκεψη στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και συνέντευξης με την κ.Καφρίτσα υπεύθυνη θεμάτων προστασίας του περιβάλλοντος στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων: Τα φυτοφάρμακα και οι ιδιότητές τους
Από μία σύντομη ανασκόπηση στην ιστορία της χημικής φυτοπροστασίας φαίνεται ότι από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και μετά έγιναν τεράστια άλματα στον τομέα της φυτοφαρμακολογίας, λόγω της αναγκαίας αύξησης της παραγωγικότητας των καλλιεργούμενων αγρών και γενικά της προστασίας της γεωργικής παραγωγής. Αυτό που επιδιώκεται κάθε φορά με την έγκριση της κυκλοφορίας των φυτοφαρμάκων είναι να επιβεβαιωθεί ότι δεν θα προκύψει κίνδυνος για την δημόσια υγεία ή το περιβάλλον από την χρήση τους. Στα πλαίσια αυτά, τα διάφορα εργοστάσια παρασκευής φυτοφαρμάκων τείνουν σήμερα να παρασκευάζουν φυτοφάρμακα με όσο το δυνατό υψηλότερη περιεκτικότητα σε δραστική ουσία, έτσι ώστε αυτά να καθίστανται αποτελεσματικότερα και να μειώνεται σημαντικά το κόστος τους. Επιπλέον, τα φυτοφάρμακα πρέπει να εμφανίζουν χημική σταθερότητα. Η ιδιότητα αυτή είναι απαραίτητη, καθώς τα φυτοφάρμακα είναι χημικές ενώσεις που μπορούν να υποστούν αλλοιώσεις λόγω θερμοκρασίας, υγρασίας, φωτός και άλλων παραγόντων, οι οποίες έχουν σαν αποτέλεσμα την μείωση της τοξικότητάς τους. Από εκεί και πέρα, τα σκευάσματα αυτά θα πρέπει να είναι ανεκτά από τους ανθρώπους και τα κατοικίδια. Η ιδιότητα αυτή έχει μεγάλη σημασία και ρυθμίζεται από ειδική νομοθεσία σε διάφορες χώρες. Κατ” αναλογία, τα φυτοφάρμακα θα πρέπει να εμφανίζουν ανεκτικότητα και από τα φυτά. Μάλιστα, πολλά τα σκευάσματα αυτά αν δεν χρησιμοποιηθούν κατά την ενδεδειγμένη εποχή ή κατά την συνιστώμενη αναλογία, μπορεί να αποβούν φυτοτοξικά και να προκαλέσουν ζημιά σε διάφορα φυτά.
Οι επιπτώσεις των φυτοφαρμάκων στο περιβάλλον.
Ένα φυτοφάρμακο μετά την εφαρμογή του θα επιτύχει τον στόχο του, ενώ ένα μέρος του θα κινηθεί και πέρα από αυτόν. Οι επιπτώσεις που θα έχει στο περιβάλλον δεν είναι πάντα ορατές και μετρήσιμες Η παρουσία φυτοφαρμάκων στο έδαφος επηρεάζει σοβαρά, άμεσα ή έμμεσα, τόσο τη μικροπανίδα όσο και τη μικροχλωρίδα. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, η παρουσία ενός φυτοφαρμάκου στο έδαφος μπορεί να προκαλέσει σημαντικές αλλαγές στους πληθυσμούς των μικροοργανισμών. Η έκπλυση των φυτοφαρμάκων από τα εδάφη και η μετακίνησή τους στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα αποτελεί ένα σοβαρό κίνδυνο ρύπανσης των υπογείων υδάτων. Ειδικά μάλιστα τα ψάρια, μπορούν να δεχτούν μεγάλες ποσότητες φυτοφαρμάκων, τόσο από την τροφική αλυσίδα όσο και από το νερό που περνάει μέσα από τα βράγχιά τους. Υπολείμματα φυτοφαρμάκων έχουν ανευρεθεί και στην ατμόσφαιρα σε διάφορες περιοχές του πλανήτη, αλλά οι συγκεντρώσεις τους ήταν υψηλότερες σε περιοχές με έντονη γεωργική δραστηριότητα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η έρευνα των Anderson και Glowa (1984),οι οποίοι εντόπισαν και ανέφεραν δηλητηρίαση μελισσών μεγάλης έντασης που προκλήθηκε από εκτεταμένους ψεκασμούς εδάφους σε δεντρώδεις καλλιέργειες στις ΗΠΑ. Άλλωστε, από όλα τα έντομα που υπάρχουν μόνο ένα ποσοστό περίπου 5% χαρακτηρίζονται ως εχθροί για τις ανθρώπινες καλλιέργειες. Επιπλέον, η εκτεταμένη χρήση των φυτοπροστατευτικών μέσων έχει προκαλέσει στις Η.Π.Α. το θάνατο σε τουλάχιστον 94 είδη πουλιών. Βέβαια, από τις αρχές του 1970 έχουν γίνει προσπάθειες προστασίας των πτηνών, αλλά τα αποτελέσματα δεν είναι και τόσο ενθαρρυντικά. Στο ίδιο μήκος κύματος, η έκθεση των θηλαστικών στα φυτοφάρμακα γίνεται κυρίως δια της τροφής τους. Ζώα με μεγάλο ποσοστό λίπους μπορούν να ανεχτούν μεγαλύτερες ποσότητες φυτοφαρμάκων, σε σύγκριση με αδύναμα ζώα. Κατ” αυτόν τον τρόπο, η παρουσία των φυτοφαρμάκων στο νερό, στο έδαφος, στον αέρα και κυρίως στα τρόφιμα μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την υγεία όλων των ανθρώπων. Φυσικά, η πλέον εκτεθειμένη κατηγορία ανθρώπων στα φυτοφάρμακα είναι οι εργαζόμενοι στη γεωργία και στην παραγωγή των φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Πρώτη και σοβαρότερη επίπτωση της μακροχρόνιας αυτής έκθεσης είναι η εμφάνιση διαφόρων μορφών καρκίνων. Επίσης, έχουν αναφερθεί χρωμοσωματικές βλάβες, μεταβολικές δραστηριότητες του ήπατος, καθώς και επιδράσεις στο αναπνευστικό και στο νευρικό σύστημα. Δυστυχώς, παρά το φαινομενικά μεγάλο όγκο των επι
στημονικών μελετών, σχετικά με το αν η έκθεση σε φυτοπροστατευτικά προϊόντα επιδρά στην υγεία, πολύ λίγες από τις μελέτες αυτές έχουν τις προϋποθέσεις για την εξαγωγή σαφούς συμπεράσματος. Τελικά, το περιβάλλον κινδυνεύει από τα φυτοφάρμακα; Αν πλανάται ακόμα η ερώτηση για το αν κινδυνεύει το περιβάλλον από τα φυτοφάρμακα, η απάντηση είναι ότι εξαρτάται από τη χρήση που γίνεται. Το σίγουρο είναι ότι η εφαρμογή εναλλακτικών μεθόδων φυτοπροστασίας, η χρησιμοποίηση χημικών μέσων που προκαλούν μικρή επιβάρυνση στο περιβάλλον και η εκπαίδευση των γεωργών στην ορθή χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων θα βοηθούσε πολύ στην προστασία τόσο του περιβάλλοντος όσο και της ανθρώπινης υγείας.
ΠΗΓΕΣ · «Φυτοπροστασία», Εκδόσεις Γεωργική τεχνολογία, Σεπτέμβριος 1999, Ειδική Ετήσια Θεματική Έκδοση · «Προστασία του Περιβάλλοντος», George Martz, Εκδόσεις Μ. Γκιούρδας, Αθήνα 1997 · «Οικονομική της προστασίας του περιβάλλοντος», Γεώργιος Χ. Κώττης, εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1975.
