2014-22-mai-panellhnies-kouragio-2mx

N Mantzios

 

 

 

 

Γράφει ο Νίκος Μάντζιος, M.Sc, M.ed, Μαθηματικός, Ειδικός Παιδαγωγός, Συγγραφέας

Η πλέον διάσημη και κοινότυπη προτροπή αυτών των ημερών προς τους υποψήφιους των Πανελληνίων Εξετάσεων, είναι: «Μην αγχώνεσαι!». Η ελπίδα όμως που μπορεί να έχει κάποιος να μη βιώσει καθόλου φόβο και άγχος για τις εξετάσεις, είναι μη ρεαλιστική και θα πρέπει να μάθει να τις αντιμετωπίζει παρ’ όλο το φόβο του. Ουσιαστικά, δεν πρόκειται για το φόβο των εξετάσεων αυτών καθ’ εαυτών, αλλά για το φόβο μιας πιθανής αποτυχίας στις εξετάσεις.

Ο φόβος και το άγχος μπροστά στις εξετάσεις, είναι φυσιολογικός και ενίοτε λειτουργεί και ως επιπλέον κίνητρο επίδοσης. Όσο και αν ακούγεται παράξενο, το άγχος μπορεί να είναι καλό και χρήσιμο! Το λίγο άγχος βοηθάει στο να έχουμε την απαραίτητη διέγερση και ετοιμότητα για να αντιμετωπίσουμε κάποιο πρόβλημα. Οι ηθοποιοί πριν την παράσταση, οι αθλητές πριν τον αγώνα, βιώνουν κάποιο επίπεδο άγχους που τους βοηθά να έχουν τη μέγιστη δυνατή απόδοση. Η παρουσία του «καλού άγχους» (ευ-στρές), είναι ευεργετική για τη συγκέντρωση της προσοχής, τη διατήρηση της προσπάθειας και της εγρήγορσης, τόσο πριν τις εξετάσεις, όσο και κατά τη διάρκειά τους.

Αντίθετα, η παντελής έλλειψη άγχους (απάθεια), όπως και το υπέρμετρο άγχος, μπορεί να έχουν καταστροφικά αποτελέσματα. Το υπεραγχωτικό άτομο, αντί να συγκεντρωθεί στην προσπάθεια και στο πρόβλημα που αντιμετωπίζει, «βυθίζεται» μέσα στον ίδιο του τον εαυτό, σπαταλώντας πολύτιμη ενέργεια για την καταπολέμηση του άγχους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα: «μπλοκάρισμα» της μνήμης, αναστολή της σκέψης, δυσκολία αυτοσυγκέντρωσης, απομνημόνευσης και γρήγορης ανάκλησης των πληροφοριών, πανικό, σύγχυση, επικριτικό αυτοδιάλογο, ξαφνικό κλάμα και εφιάλτες (κάποιος υποψήφιος, πριν τις εξετάσεις στα μαθηματικά, ονειρεύτηκε τον εαυτό του να είναι ο «άγνωστος χ» σε μια εξίσωση!).

Το άγχος και το στρες, σωματικά εκδηλώνονται με ταχυπαλμίες, εφίδρωση, συχνοουρία, τρέμουλο χεριών, πονοκέφαλο, σφίξιμο στο στομάχι, ξηροστομία, ζαλάδα, τάση για εμετό, δερματικά εξανθήματα, διαταραχές στη διατροφή, δυσπεψία κ. ά.

Είναι αλήθεια πως αυτό που προκαλεί και διατηρεί το άγχος και το φόβο των εξετάσεων, είναι μια σειρά από φαύλους κύκλους που έχουν σχέση με τον τρόπο σκέψης του υποψηφίου. Η μεγάλη ανησυχία και το πλήθος των αρνητικών συναισθημάτων και σκέψεων, κάνουν τον υποψήφιο να σκέφτεται συνέχεια τις εξετάσεις (έμμονη ιδέα) και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει, να σκέφτεται δηλαδή συνέχει το ίδιο του το άγχος και τα συμπτώματα που εμφανίζονται, όπως επίσης τον κόσμο γύρω του και τη ζωή του γενικότερα.

Οι παράγοντες που προκαλούν άγχος στους υποψήφιους την περίοδο των εξετάσεων, μπορεί να είναι:

  • Έλλειψη καλής προετοιμασίας η οποία μειώνει την αυτοπεποίθηση.
  • Συνειδητοποίηση ότι υπάρχουν πολλά γνωστικά κενά που δεν μπορούν πλέον να καλυφθούν.
  • Λανθασμένος προγραμματισμός και οργάνωση των επαναλήψεων.
  • Συγκρίσεις με αντίστοιχες επιδόσεις γνωστών, φίλων ή και συμμαθητών.
  • Χαμηλό επίπεδο αυτοεκτίμησης («δεν αξίζω τίποτα»).
  • Φόβος ότι ο όγκος της ύλης είναι τεράστιος και δεν μπορεί να αφομοιωθεί.
  • Εκτιμήσεις ότι κομμάτια της ύλης που δεν θεωρούνταν «SOS», μπορούν να μπουν ως θέματα στις εξετάσεις και προσπάθεια μελέτης τους την τελευταία στιγμή.
  • Υπερβολικό διάβασμα και κούραση την προηγούμενη ημέρα των εξετάσεων.
  • Αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα.
  • Οι υπερβολικές προσδοκίες των γονέων και η πίεση – άμεση ή έμμεση – που μπορεί να ασκούν για πραγματοποίηση δικών τους ονείρων και επιθυμιών και που ενίοτε απέχουν αρκετά από τις πραγματικές δυνατότητες, επιθυμίες και κλίσεις των παιδιών.
  • Η στέρηση προηγούμενων δραστηριοτήτων (έξοδοι, αθλητισμός, χόμπι) που πρώτα ευχαριστούσαν το παιδί και τώρα μπορούν να εκληφθούν ως ενοχοποιητικοί παράγοντες πιθανής αποτυχίας ή χαμηλής επίδοσης.
  • Λανθασμένα πρότυπα και ελλιπής επαγγελματικός προσανατολισμός.
  • Μη ρεαλιστικοί στόχοι και υψηλό επίπεδο απαιτήσεων.
  • Αίσθηση ότι η πορεία της μετέπειτα ζωής τους εξαρτάται από τις συγκεκριμένες εξετάσεις

 

 

 

Τα αντίδοτα στο φόβο και στο άγχος των εξετάσεων

Η κάθε κατάσταση και το κάθε γεγονός, αποκτούν την αξία και το βάρος που εμείς τους προσδίδουμε και προκαλούν τόσο άγχος , όσο εμείς τους επιτρέπουμε. Ο Επίκτητος έλεγε ότι εκείνο που μας αναστατώνει δεν είναι τα ίδια τα γεγονότα, αλλά η αντίληψη που έχουμε γι’ αυτά. Αν η αντίληψη αυτή αλλάξει, τότε είναι δυνατόν να μειωθεί και το άγχος που νιώθουμε. Έτσι λοιπόν, είναι ανάγκη να «απομυθοποιήσουμε» τις Πανελλήνιες Εξετάσεις και να τις δούμε με τις πραγματικές τους διαστάσεις. Πράγματι, η εισαγωγή σε ΑΕΙ ή ΤΕΙ, αποτελεί ευκαιρία για περαιτέρω μόρφωση, αλλά δεν εξασφαλίζει αυτόματα επιτυχημένη επαγγελματική σταδιοδρομία. Υπάρχουν πάμπολλα παραδείγματα ανέργων ή αποτυχημένων πτυχιούχων, όπως επίσης και πολλά καταξιωμένων επαγγελματιών που δεν υπήρξαν ποτέ πτυχιούχοι κάποιου Πανεπιστημίου. Εξ’ άλλου, δίνονται και άλλες ευκαιρίες και ένα σωρό άλλες επιλογές. Η μελέτη και οι βαθμοί, δεν αποτελούν μέτρο του πόσο αξίζει κανείς ως άτομο, ούτε μέτρο ευφυΐας ή επιτυχίας στη μετέπειτα ζωή. Είναι απλά μια ένδειξη του πόσο αφομοίωσε κάποιος τη συγκεκριμένη ύλη και μπόρεσε αυτό να το αποδείξει μέσα από ένα συγκεκριμένο τρόπο εξέτασης. Αν πιστεύει κανείς ότι οι εξετάσεις αποτελούν εισιτήριο επιτυχίας στη ζωή («αν δεν περάσω στο Πανεπιστήμιο θα είμαι αποτυχημένος»), θεωρεί το διάβασμα αξεπέραστο εμπόδιο, αυξάνει το άγχος του και μειώνει την απόδοσή του.

Μια από τις καλύτερες τεχνικές διαχείρισης του άγχους, είναι η αντικατάσταση των αρνητικών σκέψεων με θετικές. Του τι με «χαλάει», με το τι με «φτιάχνει». Μόλις μας κατακλύζουν καταστροφικές σκέψεις του τύπου «δεν ξέρω τίποτα, τα ξέχασα όλα, αποκλείεται να περάσω, είμαι άχρηστος», τις αντικαθιστούμε αμέσως με σκέψεις που μας βοηθούν, του τύπου «διάβασα αρκετά, ξέρω πολλά πράγματα, θα τα καταφέρω, έχω κατορθώσει να κάνω πολλά μέχρι τώρα, είμαι καλός, αξίζω!».

Η αυτοπεποίθηση και το ηθικό μας ανεβαίνουν (άρα ο φόβος και το άγχος μειώνονται), όταν εστιάζουμε σε αυτά που ξέρουμε και έχουμε αφομοιώσει, παρά σε εκείνα που δεν ξέρουμε τόσο καλά και που είναι σαφώς λιγότερα. Όταν σκεφτόμαστε αυτό που θέλουμε να συμβεί («θέλω να περάσω»), παρά αυτό που φοβόμαστε ότι θα συμβεί («φοβάμαι ότι δεν θα περάσω»).

Πρέπει να μάθουμε να μην κατηγορούμε, ούτε να επικρίνουμε τον εαυτό μας αυτήν την περίοδο, αλλά να του μιλάμε όμορφα, να τον υποστηρίζουμε και να τον ανταμείβουμε. Ο αυτοδιάλογος όμως πρέπει να είναι ρεαλιστικός και να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Έτσι, θα ήταν λάθος να λέμε: «τα ξέρω όλα!», «θα πετύχω σίγουρα!», «δεν θα φοβηθώ καθόλου!». Καλύτερα θα ήταν να λέμε: «είμαι καλά προετοιμασμένος», «θα κάνω ό,τι είναι δυνατόν για να πετύχω στις εξετάσεις», «ακόμη και αν φοβηθώ, θα το αντιμετωπίσω».

Αυτήν την περίοδο, προτιμάμε να κάνουμε παρέα μόνο με άτομα που μας υποστηρίζουν και μας εμψυχώνουν και αποφεύγουμε εκείνα που μας ρίχνουν το ηθικό. Μιλάμε με άτομα που εμπιστευόμαστε, αγαπάμε και νιώθουμε άνετα μαζί τους.

Η φυσική άσκηση, η ενασχόληση με μια (μη ανταγωνιστική) δραστηριότητα, όπως η ελαφρά γυμναστική, το περπάτημα, το ποδήλατο, ο χορός, το κολύμπι, τα χόμπι, ανακουφίζουν από την ένταση και βοηθούν σημαντικά στην αντιμετώπιση του στρες. Βάζουμε πάντα λίγο ελεύθερο χρόνο στη ζωή μας!

Σε στιγμές μεγάλης έντασης και άγχους, μαθαίνουμε να χαλαρώνουμε με τη βοήθεια της σωστής (διαφραγματικής) αναπνοής. Εισπνέουμε από τη μύτη και εκπνέουμε από το στόμα με στόχο τις 8-12 αναπνοές ανά λεπτό. Είναι απλή μέθοδος και βοηθάει πραγματικά! Κλείνουμε τα μάτια και φανταζόμαστε μια σκηνή σε ένα ήρεμο μέρος όπου απολαμβάνουμε τη λιακάδα, τη θάλασσα, ή ό,τι άλλο μας ικανοποιεί. Φανταζόμαστε ότι είμαστε πραγματικά σε αυτό το μέρος.

Αποφεύγουμε να δίνουμε σημασία στους διάφορους «προφήτες» που ονειρεύονται ή οραματίζονται την τελευταία στιγμή τα θέματα που θα «πέσουν», με αποτέλεσμα εμείς να πανικοβαλλόμαστε και να αγχωνόμαστε προσπαθώντας να ανακαλέσουμε στη μνήμη μας σε ελάχιστο χρόνο «το μακρύ και το κοντό του καθενός».

Βέβαια, λέμε όχι στο αλκοόλ και στα φάρμακα που αποτελούν πρόσκαιρη λύση, ενώ μακροπρόθεσμα επιβαρύνουν την κατάσταση.

Τελικά, το να κάνουμε κάτι, έστω και μικρό για να αντιμετωπίσουμε το άγχος και το φόβο των εξετάσεων, είναι ασύγκριτα καλύτερο από το να μην κάνουμε τίποτα! Το στρες είναι αναπόσπαστο στοιχείο της ζωής όλων. Δεν είναι πάντα κάτι κακό. Αντίθετα, μας κινητοποιεί, μας προειδοποιεί και μας βοηθάει να καταλάβουμε τι είναι σημαντικό. Εμείς κάνουμε τη διαφορά στο αν θα παραμείνει το στρες ωφέλιμο, ή θα γίνει επικίνδυνο.

Το στρες κάνει κακό όταν εμείς του το επιτρέπουμε!  

Load More Related Articles
Load More In Εκπαίδευση
Comments are closed.

Check Also

Θ. Χήρας από Πύλη: Σας καλώ σε μια νέα πορεία με γνω΄ση, σύνεση και όραμα, στηρίζοντας μια παρουσία με μέλλον, όραμα & αξίες(βίντεο/φωτό)

Την κεντρική του ομιλία στην Πύλη, μπροστά από τον χώρο του εκλογικού του κέντρου, πραγματ…